Η ξέφρενη τεχνολογική εξέλιξη στην τηλεοπτική βιομηχανία σφραγίστηκε από τη δορυφορική τεχνολογία. Με τη χρήση δορυφόρων όλες οι τηλεπικοινωνίες πέρασαν από τη Γη στον αέρα. Οι πρώτοι δορυφόροι έδωσαν την δυνατότητα στις εφαρμογές του τηλεφώνου, της τηλεόρασης, από υπόγειες να μεταφερθούν στο Διάστημα.
Η Eυρωπαϊκή Επιτροπή άρχισε να δουλεύει τις απαραίτητες οδηγίες ώστε να δημιουργηθεί μια ενιαία αγορά για τις τηλεοπτικές εκπομπές μέσω δορυφόρου. Στις προηγμένες χώρες οι εκπομπές έφθαναν στο σπίτι μέσω καλωδίου.
Ομως, η δορυφορική μετάδοση ήταν ζήτημα χρόνου να δώσει μια νέα ώθηση στην ανάπτυξη της τηλεοπτικής αγοράς με νέας τεχνολογίας συσκευές τηλεόρασης συμβατές με τη δορυφορική μετάδοση και τα πρώτα «πιάτα» εμφανίσθηκαν στα σπίτια.
Ακόμη και στην Ελλάδα που γινόντουσαν τα πρώτα βήματα για καλωδίωση σε ορισμένες γειτονιές της Αθήνας –Εξάρχεια –το project εγκαταλείφθηκε. Η τότε ηγεσία του υπουργείου Τύπου –Κ. Λαλιώτης και ο Γραμματέας Π. Ευθυμίου –στο σύντομο διάστημα της παραμονής της οργάνωσε υπηρεσίες κατάλληλα στελεχωμένες για να προετοιμάσουν την έλευση του νέου ενώ παράλληλα συμμετείχε στις συνεδριάσεις στις Βρυξέλλες για τη σύνταξη των κανονισμών.
Ολοι οι παλαιοί θα θυμάστε τη ρήση ενός υπουργού τής τότε κυβέρνησης. «Δεν δεν θα απεμπολήσουμε τη δημόσια τηλεόραση και όταν θα έρθουν οι δορυφόροι θα τους καταρρίψουμε» λέγεται ότι είπε! Επεσε το γέλιο της αρκούδας.

Ηταν φανερό ότι δεν γνώριζε τα στοιχειώδη. Οτι δηλαδή οι δορυφόροι που φιλοξενούσαν τους τηλεοπτικούς αναμεταδότες δεν κυκλοφορούσαν πάνω από τις χώρες αλλά ήταν «ακίνητοι» στον Ισημερινό, και γι’ αυτό ονομάζονταν γεωστατικοί.

Ασε που οι πυραυλικές δυνατότητες της Ελλάδας ήταν περιορισμένες. Μια παρένθεση. Η τότε υπουργός Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη σε μια σύσκεψη τεχνοκρατών είπε με τη βραχνή μάγκικη φωνή της το αμίμητο: «Μα τι μας λένε τώρα; Θα φορέσουμε ζώνη αγνότητας στην Ελλάδα;».

Τα χρόνια πέρασαν, χιλιάδες κανάλια σε όλες τις γλώσσες είναι διαθέσιμα, δισεκατομμύρια άνθρωποι από τα Κύθηρα μέχρι το Σίδνεϊ και από τους Παπούα μέχρι το Βλαδιβοστόκ και το Καράκας παρακολουθούν τα νέα που διαδίδονται με ταχύτητα αστραπής. Η δημοκρατικοποίηση αυτή είναι πάντα τελικά σε βάρος των κλειστοφοβικών λαϊκιστών, μιας και ο θάνατος ενός διαδηλωτή στη Βενεζουέλα γίνεται θέμα στο παγκόσμιο κοινό και κάρφος στους οφθαλμούς όσων προσπαθούν να καθυποτάξουν τα εθνικά τους μέσα.
Ηταν αρχές του ’90 σε ξένο τόπο, όταν ένα νέο κανάλι προστέθηκε στην καλωδιακή μας. Ενα παράξενο φρούτο στον χώρο της τηλεοπτικής αγοράς που άρχισε να αλλάζει τη δεκαετία του ’80.
Στην ξένη χώρα λοιπόν που λέγαμε, το νέο «φρούτο» εμφανίστηκε με το όνομα ARTE. Ιδρύθηκε το 1992. Βασικοί της μέτοχοι ήσαν το Γαλλικό και το Γερμανικό Δημόσιο. Χαρακτηρίζεται ως πολιτιστικό κανάλι. Οι εκπομπές είναι δίγλωσσες και μοιρασμένες εξ ημισείας στους δύο μετόχους. Εχουν δορυφορική μετάδοση μέσω δύο καναλιών, ένα γερμανόφωνο και ένα γαλλόφωνο.

Είναι δωρεάν, ελεύθερα δηλαδή για όλους και ελεύθερα από την κρατική εξουσία. Δεν σταματά να μας εκπλήσσει από την ποιότητά των προγραμμάτων της. Τα ρεπορτάζ που μεταδίδει δεν συγκρίνονται παρά μόνο με αυτά του BBC. Γιατί όμως δημιουργήθηκε το κανάλι αυτό και ποια τα χαρακτηριστικά του;

1. Η δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, τότε ΕΟΚ, στηρίχθηκε στην οικονομία, και με τη δημιουργία της εσωτερικής αγοράς και του ευρώ δόθηκε μεγάλη ώθηση στην υιοθέτηση κοινών κανόνων και προδιαγραφών. Οι καταναλωτές και οι παραγωγοί επωφελήθηκαν και επωφελούνται σε τέτοιο βαθμό, που μόνο αν φθάσουμε στην παράνοια του Brexit το κατανοούμε.
2. Η ένωση στηρίχθηκε στην εθνική ταυτότητα και κατά συνέπεια στον πολιτισμό αλλά και στη σταδιακή διαμόρφωση ευρωπαϊκής ταυτότητας, χωρίς να θιγεί η εθνική. Οπως έλεγε ο Ντελόρ, η ευρωπαϊκή ταυτότητα ενσωματώνει την ελληνική Δημοκρατία, τη ρωμαϊκή παράδοση για τη νομοθετική εξουσία, τον Ιουδαιοχριστιανισμό, τον Διαφωτισμό κ.λπ.
3. Οι θεμελιώδεις αξίες που συνυπάρχουν σε αυτήν τη νέα ταυτότητα συμβάλλουν στη διατήρηση της ειρήνης και της συνεργασίας των λαών.
Η ARTE ανταποκρίθηκε στον ρόλο της μέσα από την αντικειμενική ενημέρωση, την προβολή των στοιχείων των δύο πολιτισμών, την ιστορική γνώση, τον διάλογο σε ζητήματα εκπαίδευσης, τέχνης, φιλοσοφίας, επιστήμης, έρευνας κ.λπ.
Φαντάστηκα λοιπόν μετά από όλα αυτά μια Ελλάδα εκτός κρίσης, να αναλαμβάνει μια πρωτοβουλία στη δημιουργία ενός τέτοιου καναλιού στην πάντα εύφλεκτη Βαλκανική. Που οι εθνικές εντάσεις βρίσκονται πάντα εδώ. Σταδιακά θα μπορούσαν να συμμετάσχουν χώρες που βρίσκονται ήδη στην ΕΕ αλλά και χώρες των Δυτικών Βαλκανίων και η Τουρκία για όσο διάστημα διαρκούν οι προενταξιακές διαπραγματεύσεις. Η ειρήνη στον χώρο αυτό, η αντικειμενική και πλουραλιστική ενημέρωση και η προετοιμασία για την ένταξή τους μπορούν να έχουν πιο στέρεα αποτελέσματα από κάθε διαπραγμάτευση ή οικονομική ενίσχυση από την ΕΕ.
Δεν αντιλέγω. Πολλά τα προβλήματα ενός τέτοιου εγχειρήματος. Αλλά θα μπορούσε να αναληφθεί μια πρωτοβουλία από το Κράτος αλλά και από τα μεγάλα ιδρύματα ευεργετών ή συνδέσμων επιχειρήσεων και εργαζομένων και την Εκκλησία. Μια πρωτοβουλία που θα υιοθετούσε τη φιλοσοφία της ειρηνικής συνύπαρξης λαών με βαθιά τραύματα εχθρότητας.

Ο σχεδιασμός θα μπορούσε να ξεκινήσει αμέσως, αρκεί το Κράτος να έπαιζε τον ρόλο του συντονιστή, χωρίς βλέψεις ελέγχου του εγχειρήματος. Ανθρωποι υπάρχουν ώστε να μπορούν να επιλεγούν οι πιο κατάλληλοι.

Ενας καλοκαιρινός κεραυνός με ξύπνησε από το όνειρο. Και είπα. Εδώ δεν μπορούμε να συνεννοηθούμε μεταξύ μας βυθισμένοι στον οικονομικό και πολιτισμικό μαρασμό, στη βουλιμία μας για έλεγχο και στον λαϊκιστικό και διχαστικό λόγο, θα μπορούσαμε να υπερβούμε εαυτόν;
Ο κ. Αντώνης Τριφύλλης είναι πρώην στέλεχος της ΕΕ.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ