«Τα’ χεις όλα τώρα: βασιλιάς, Κάουντορ και Γκλάμις, όσα σου’ταξαν οι τρεις τους[μάγισσες].
Και φοβάμαι πως έπαιξες ένα πολύ βρόμικο παιχνίδι για να τα αποκτήσεις»

«Μακμπέθ» (μονόλογος Μπάνκο) Πράξη Τρίτη. Σκηνή 1.

Αυτά θα μπορούσαν να είχαν ειπωθεί και από το Φετουλάχ Γκιουλέν, παγκοσμίως εγνωσμένου κύρους κληρικό και μισητό πλέον εχθρό του προέδρου της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν που μοιάζει με ήρωα σεξπηρικής τραγωδίας. Όπως ο Μακμπέθ, δε διστάζει να ξεπεράσει τις όποιες τύψεις του, με την προτροπή της συζύγου του προκειμένου να δολοφονήσει τον ίδιο του το βασιλιά Ντάνκαν που φιλοξενεί στο παλάτι του για να πάρει αυτός το θρόνο της Σκωτίας. Ετσι και ο Σουλτάνος, δε διστάζει να βυθίσει τη χώρα του στο πιο βαθύ σκότος ενός καθεστώτος τρόμου προκειμένου να αποκτήσει απεριόριστη εξουσία: πρωθυπουργός: πρόεδρος, σουλτάνος, χαλίφης, ώστε να απαλλαχτεί από οποιονδήποτε υποπτεύεται πως δεν είναι με το μέρος του.

Ο Γκιουλέν αφετέρου, είναι ο Μπάνκο του «Μακμπέθ» που θα γίνει γεννήτορας βασιλιάδων, παρότι δε θα γίνει ο ίδιος βασιλιάς. Εχει χτίσει μια πανίσχυρη αυτοκρατορία, όπου το χρήμα ρέει άφθονο από τις γενναιόδωρες συνδρομές των οπαδών του. Διαθέτει μίντια, σχολεία, κερδοφόρες επιχειρήσεις. Και έχει καταφέρει να πάρει με το μέρος του τη «διασπορά» των Τούρκων που δεν είναι καθόλου αμελητέα ποσότητα εύπορων Τούρκων και αυτό ανησυχεί ιδιαίτατα τον Ερντογάν γιατί θέτει εν αμφιβόλω τη δική του αλυτρωτική του φιγούρα, όπως αυτός επιθυμεί να μονοπωλεί και να προβάλλει εντός και εκτός της Τουρκίας.

Αντίθετα ο Γκιουλέν δεν ποζάρει ως λυτρωτής, ως ένας φανατικός ισλαμιστής που απειλεί με εκδίκηση τους πραγματικούς και φανταστικούς εχθρούς του (τους «άπιστους», εν γένει), όπως πράττει ο Ερντογάν, αλλά ως ένας νηφάλιος ενωτικός ηγέτης που ενθαρρύνει των διάλογο μεταξύ των θρησκειών, ως ένας οιονεί σφοδρός πολέμιος της θρησκευτικής μισαλλοδοξίας και υπέρμαχος της ειρήνης μεταξύ των θρησκειών. Εχει κατορθώσει να πείσει μεγάλη μερίδα των Τούρκων ότι ο ίδιος δήθεν δεν αποτελεί πολιτική εναλλακτική λύση αλλά ότι είναι ένας πνευματικός ηγέτης, απαλλαγμένος από τον κίνδυνο ηθικής διάβρωσής του από την πολιτική.

Γκιουλέν- Ερντογάν: δύο διαφορετικές προσεγγίσεις

Ετσι, ενώ ο Ερντογάν κατά τους Ευρωπαίους, οδηγεί εκ του ασφαλούς τη χώρα του στην άβυσσο, («Der Spiegel») ο Γκιουλέν αυτοαναγορεύεται σε υπέρμαχο της θρησκευτικής συμφιλίωσης, του διαλόγου και της επαναπροσέγγισης, πρώην εχθρών, δίνοντας την εντύπωση ενός κατεξοχήν αντισυγκρουσιακού θρησκευτικού ηγέτη έχοντας έτσι εξασφαλίσει την υποστήριξη των ΗΠΑ που του έχουν παραχωρήσει άσυλο προστασίας στην Πενσιλβάνια και δεν δέχονται συζήτηση για να τον εκδώσουν στους Τούρκους, κάτι που αποτελεί ευσεβέστατο πόθο του Ερντογάν.

Μέσα σε αυτά τα πολιτικοκοινωνικά συγκείμενα ο Ερντογάν δεν εμφανίζεται ως ισχυρός και πολιτικά ενισχυμένος, όπως τον ήθελαν οι βιαστικές αναλύσεις μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου. Αντίθετα, οι σπασμωδικές του κινήσεις κατατρομοκράτησης του λαού με αθρόες συλλήψεις και κρατήσεις αντιφρονούντων, οι κατά πάντων υστερικές απειλές και η επιδείνωση των διεθνών σχέσεών του με Ολλανδία, Γερμανία, ΗΠΑ, Ισραήλ, κάθε άλλο παρά προοιωνίζονται ένα καλό μέλλον για τον Ερντογάν και τις υπερεξουσίες που πρόκειται να αναλάβει και που σίγουρα θα του προκαλέσουν μύρια όσα προβλήματα, ενώ αφετέρου οι πόρτες της Ευρώπης θα έχουν κλείσει γι αυτόν οριστικώς και αμετακλήτως.

Κατασταλτικά μέτρα μετά το πραξικόπημα

Τα σκληρά μέτρα καταστολής που λαμβάνει είναι: αθρόες συλλήψεις, τρομοκράτηση των πολιτών, επαναφορά της θανατικής ποινής που κατ’αρχάς προβάλλεται ως απειλή γιατί κατά βάθος φοβάται-όσο κανείς άλλος- την ευρωπαϊκή απομόνωση που θα συνεπιφέρει μια τέτοια ενέργεια, αφού ανέκαθεν ο ευσεβής του πόθος υπήρξε να συγκαταλεχτεί στα μέλη της ευρωπαϊκής οικογένειας- όχι μόνον για λόγους γοήτρου, αλλά και για να γίνει παραλήπτης γενναιόδωρης οικονομικής βοήθειας που τόσο πολύ τη χρειάζεται αυτούς τους χαλεπούς καιρούς, όπου οι επενδυτές έχουν απολέσει κάθε εμπιστοσύνη.

Λόγω της έκρυθμης κατάστασης, οι τουρίστες μένουν μακριά από την Τουρκία, για τον ίδιο λόγο, ενώ η τουρκική λίρα χάνει την αξία της. Και το χειρότερο το ΑΕΠ που στις καλές πρώτες μέρες που ο Ερντογάν φαινόταν να διακυβερνά με σύνεση, είχε φθάσει το 8%, τώρα κυμαίνεται στο 1 και κάτι. « Ο Τίγρης της Ανατολίας» οριστικά πνέει τα λοίσθια και ο ηγέτης του έχει βγει προς άγραν φίλων για να τον αναστήσουν. Του έχει μείνει, ωστόσο, ο άλλος απομονωμένος, ο Βλάντιμιρ Πούτιν, χωρίς να είναι τόσο αξιόπιστος σύμμαχος κι αυτός.

Αλλά παρά την λυκοφιλία μεταξύ τους , το πρόσωπο που συνάντησε αμέσως μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου (αρχές Αυγούστου) δεν ήταν άλλος από τον Πούτιν. Η ευρωπαϊκή δυσμένεια που υφίσταται ο Ερντογάν παρέχει μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία για να εξαπολύσει η Ρωσία επίθεση φιλίας κατά της Τουρκίας. Ο εκπρόσωπος του Πούτιν υπήρξε σαφής προς τους Τούρκους: Ενώ οι πόρτες της Ευρώπης είναι όλες κλειστές για σας, αντίθετα οι δικές μας πόρτες είναι ορθανοικτές».

Ο Ερντογάν και το αποτυχημένο πραξικόπημα

Πώς έφτασαν τα πράγματα σε αυτή την κατάσταση; Λόγω του «θεόσταλτου δώρου», όπως αρέσκεται να χαρακτηρίζει το αποτυχημένο πραξικόπημα ο ίδιος ο ευσεβής Ερντογάν;

Αλλά και πριν από το πραξικόπημα ο Ερντογαν είχε επιβληθεί ως θείος πατριάρχης με την εγγενή ιερότητα της αδιαφιλονίκητης εξουσίας γιατί φρονίμως ποιών μιμήθηκε τον Κεμάλ Ατατούρκ, ο οποίος με την σειρά του αντέγραψε του προκάτοχούς τους σουλτάνους. Ο Κεμάλ ήξερε πολύ καλά ότι μια γνήσια δημοκρατία με ελευθερία λόγου και Τύπου καθώς και προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν θα ευδοκιμούσε στη χώρα του. Αλλωστε παρά την ύπαρξη συντάγματος, αυτό δεν καθόριζε με σαφήνεια τα δικαιώματα των πολιτών.

Τη μοιραία 15η Ιουλίου 2016 τμήμα του τουρκικού στρατού εξαπέλυσε αιφνιδιαστική επίθεση με πολεμικά ελικόπτερα(35) με τζετ F16 (37), με τανκ (246) που οι ερπύστριές του ακούγονταν στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης και της Αγκυρας και που βομβάρδισαν το κτίριο του Κοινοβουλίου και κατέλαβαν τη γέφυρα του Βοσπόρου. Στη διάρκεια της σύγκρουσης που επακολούθησε κάπου 300 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και 2 χιλιάδες τραυματίστηκαν. Η ούτω πως ερασιτεχνική απόπειρα πραξικοπήματος απέτυχε οικτρά ο δε Ερντογάν έξαλλος έσπευσε να κατηγορήσει βιαστικά ως υποκινητή της εξέγερσης τον ηγέτη της «Hizmet» («Υπηρεσία») Φετουλάχ Γκιουλέν αλλά και-χωρίς δισταγμό- έμμεσα τους Αμερικανούς.

Ο Ερντογάν αντέδρασε, όπως θα περίμενε κανείς από έναν σκληρό «Gabadayi» (νταή, τραμπούκο: αμφίσημος όρος που μπορεί να σημαίνει παλικάρι ή κακόσημα τσαμπουκάς, παλικαράς ) που έφτασε να παίξει ξύλο με έναν πολίτη σε ανοιχτό χώρο.

133 χιλιάδες έχουν φυλακιστεί και 80 χιλιάδες έχουν τεθεί σε διαθεσιμότητα επειδή είναι – για να θυμηθούμε, έναν παλιό δικό μας όρο στην παρανοϊκή εποχή του αντικομουνισμού- «συνοδοιπόροι» του Γκιουλέν. Σε αυτούς δεν συνυπολογίζονται όσοι εκτελέστηκαν, κακοποιήθηκαν βάναυσα ή, υπέστησαν βιασμό στις φυλακές.

Κούρδοι και κίνδυνος ανάφλεξης

Ωστόσο, το μεγάλο αγκάθι στο πλευρό της Τουρκίας είναι το κουρδικό. Την περασμένη εβδομάδα ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ μετά πάσης επισημότητας ανήγγειλε ότι θα προμηθεύσει τους Κούρδους με οπλικά συστήματα τελευταίας τεχνολογίας γιατί είναι οι μόνοι που πολεμούν αποτελεσματικά την ISIS.

Αυτό σημαίνει φυσικά και αντίστοιχη κλιμάκωση του πολέμου Τούρκων και Κούρδων, αλλά και άλλων χωρών που θα προκαλέσει η Τουρκία.

Εκείνο όμως που αγχώνει εμάς τους Ελληνες είναι το ενδεχόμενο εμπλοκής της χώρας μας στο ερντογανικό παρανόημα. Εχουμε γίνει οι χρήσιμοι ηλίθιοι, που μας χρησιμοποιούν οσάκις θέλουν να δώσουν δείγματα παλικαρισμού.

Ο ξένος Τύπος μόνον οσάκις τον συμφέρει να καταδείξει την επιθετικότητα της Τουρκίας κόπτεται για τις κατάφωρες παραβιάσεις του εναερίου χώρου μας. Αλλιώς ποιεί την νήσσαν.

Ας μην ξεχνάμε-και δεν έχει σημασία ποιος το έκανε-ότι σχεδίαζαν να «σκηνοθετήσουν» μία δήθεν κατάρριψη τουρκικού αεροπλάνου από τους Ελληνες προκειμένου να προκαλέσουν επικίνδυνα έκρυθμη κατάσταση στο περίφημο σκάνδαλο της «Επιχείρησης Βαριοπούλας». Βρίσκουν πάντα την Ελλάδα του χεριού τους.

Αλλά τώρα ο Ερντογάν βρίσκεται σε πραγματική απόγνωση λόγω των αντιδράσεων που προκάλεσε το καθεστώς τρόμου που επέβαλε. Το κακό άρχισε από τα επεισόδια του Gezi Park όπου η αστυνομία προκειμένου να καταστείλει τον ξεσηκωμό επέδειξε ασυνήθιστη κτηνωδία και σκληρότητα της προκαλώντας την οργή και αγανάκτηση της διεθνούς κοινής γνώμης. Ο Ερντογάν έχει απομονωθεί. Ούτε καν ο οραματιστής μιας αναγεννημένης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας πρώην ΥΠ.ΕΞ και τέως πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου δεν του έχει μείνει.

Τώρα χρειάζεται κατεπειγόντως φίλους. Χρειάζεται-όσο ποτέ άλλοτε- τον έπαινο των σοφιστών που κανείς δεν είναι πρόθυμος να του τον απονείμει. Η Δύση τού γυρίζει την πλάτη-ιδιαίτερα ύστερα από το πραξικόπημα. Ο Πούτιν, Κύριος οίδε τι παιχνίδι παίζει. Αλλά δεν είναι ιδιαίτερα ευφυής όποιος νομίζει ότι μπορεί να γίνει εύκολα φίλος του, ιδίως λόγω ανύπαρκτων «παραδοσιακών δεσμών φιλίας».

Σε πρόσφατες βαρυσήμαντες δηλώσεις του ο Ερντογάν προειδοποίησε ότι η κατάσταση εκτάκτου ανάγκης δεν πρόκειται να αρθεί, αν δεν ομαλοποιηθεί η κατάσταση. Αλλά εφόσον το κυνήγι των μαγισσών βρίσκεται σε έξαρση, ουδείς γνωρίζει πότε θα λάβει χώρα η πολυπόθητη αυτή «ομαλοποίηση». Όχι βέβαια προτού ο Φετουλάχ Γκιουλέν εκδοθεί, πράγμα που είναι δύσκολο αν όχι αδύνατο να συμβεί. Η άρση της έκτακτης ανάγκης προϋποθέτει ότι ο Ερντογάν έχει πάψει να φοβάται, αλλά εικόνα που δείχνει είναι εντελώς αντίθετη.

* Ο Θάνος Κακουριώτης είναι ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ