Η κρίση μας

Κλειδιά για να κατανοήσουμε το παρόν μας (το παρόν της κρίσης, το παρόν της δημαγωγίας, το παρόν τής, με εμφυλιοπολεμικούς όρους, πόλωσης) μας δίνει ο Γιώργος Δερτιλής στο καινούργιο βιβλίο του «Επτά Πόλεμοι, Τέσσερις Εμφύλιοι, Επτά Πτωχεύσεις, 1821-2016», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Πόλις. Τα κλειδιά στηρίζονται όλα στην ιστορία του ελληνικού κράτους, μέσα από την αδιάκοπη αλληλουχία πολέμων και οικονομικών κρίσεων. Οπως γράφει ο Δερτιλής, «στην ιστορία της νεότερης Ελλάδας δεν υπήρξαν ποτέ Ελληνες ή Ελληνίδες που να μην εβίωσαν τουλάχιστον μια φορά στη ζωή τους τη φρίκη ή την απειλή του πολέμου, που να μην αισθάνθηκαν τη βαθιά ανασφάλεια των οικονομικών κρίσεων». Η ιστορία τεκμηριώνει λοιπόν το παρόν, προσφέροντας την ικανή και αναγκαία γνώση, αυτή την «αίσθηση ιστορίας» που λείπει από την κυριαρχούσα κουλτούρα μας. Ο σχολιασμός του παρόντος δεν είναι υπόρρητος. Είναι ορατός και τυπογραφικά, καθώς η ιστορική αφήγηση στα εννέα από τα δέκα κεφάλαια του βιβλίου διακόπτεται από σχόλια του συγγραφέα για το παρόν, τυπωμένα με πλάγια στοιχεία. Το δέκατο κεφάλαιο αφορά το σήμερα, όπου ο ιστορικός Δερτιλής δίνει τη θέση του στον πολίτη Δερτιλή για να μας δείξει όψεις της εμφυλιοπολεμικής νοοτροπίας στη σημερινή κρίση. Διαβάζοντας ιδιαίτερα αυτό το κεφάλαιο συνειδητοποιούμε με φρίκη την πραγματικότητά μας: οι πολωτικές διαμάχες των κομμάτων χωρίς πολλούς ηθικούς δισταγμούς και χωρίς σεβασμό στην αλήθεια, η εμφυλιοπολεμική κουλτούρα (πώς να ξεχάσουμε τους «γερμανοτσολιάδες»), η εντελώς άσκεπτη, σπασμωδική και ανοργάνωτη αντιμετώπιση της κρίσης, η ευρύτατη και ποιοτικώς θλιβερή «ανανέωση» της στελέχωσης των κομμάτων, κ.λπ. Εκείνο που μας εξοργίζει και ταυτόχρονα μας φοβίζει όμως είναι η γνώση ότι σ’ αυτούς τους δύο αιώνες κόμματα και πολιτικοί συνειδητά κάνουν κατάχρηση της δημαγωγίας και του λαϊκισμού, συνειδητά διακινδυνεύουν τα συμφέροντα της χώρας προκειμένου να διατηρήσουν την εξουσία τους. Και ο λαός; Ο Δερτιλής μάς λέει ότι στη συντριπτική πλειονότητά τους οι Ελληνες συμπεριφέρονται «αεί παίδες», κατά τα δύο τρίτα αμαθείς και με ελάχιστη κριτική ικανότητα, ιδανική δεξαμενή εκλογέων για τους δημαγωγούς.