Ο μεγάλος γυναικείος θυμός

Στην αρχή νόµιζα πως ήταν τυχαίο, αλλά μετά το τρίτο κρούσμα μέσα σε ενάμιση μήνα άλλαξα γνώμη. Γυναίκες μόνες και οργισμένες βρίζουν στον δρόμο. Προσπάθησα να βρω κάποια λογική εξήγηση, να ανιχνεύσω επάνω τους κάποιο ίχνος ακουστικού, bluetooth κ.ο.κ., αλλά τίποτα. Πρόκειται για απλές, καθημερινές γυναίκες, οι οποίες διοχετεύουν στον αέρα τον συσσωρευμένο, κατά παντός υπευθύνου, θυμό τους.

Στο νεοαφιχθέν βιβλίο της, «Anger and Forgiveness» («Θυμός και συγχώρεση»), η αμερικανίδα φιλόσοφος Μάρθα Νούσμπαουμ του Πανεπιστημίου του Σικάγου ανατέμνει τον σύγχρονο θυμό στις διαπροσωπικές σχέσεις, στην πολιτική, στο σωφρονιστικό σύστημα, στα επαναστατικά κινήματα κ.ο.κ. Δεν παραλείπει, βέβαια, να αναφερθεί στο σαρωτικό κύμα θυμού στις ΗΠΑ που εξαργυρώνει, πέρα από κάθε προγνωστικό, ένας τραμπούκος μεγιστάνας με ρατσιστική ρητορική. Η Νούσμπαουμ, φυσικά, αφιερώνει ένα μεγάλο κομμάτι του βιβλίου της στον αχαρτογράφητο ακόμη θηλυκό θυμό, ο οποίος, τονίζει, υποτιμάται και απαξιώνεται: «Η κουλτούρα μας τροφοδοτεί τον θυμό εξ απαλών ονύχων –κατά μία έννοια, περισσότερο στο αρσενικό φύλο από ό,τι στο θηλυκό. Πολλές έρευνες καταδεικνύουν πως όταν τα μικρά αγόρια εκφράζουν θυμό ενισχύονται, ενώ τα κορίτσια αποθαρρύνονται…».

Στη δηµόσια σφαίρα, η γυναικεία οργή μοιάζει σχεδόν να χρειάζεται διερμηνέα (όπως αυτή του Μπαράκ Ομπάμα στα κωμικά σκετσάκια της εκπομπής «Key and Peele» –ο αμερικανός πρόεδρος απευθύνεται στον φακό μειλίχιος και εξουθενωτικά cool, αλλά δίπλα του ο διερμηνέας του θυμού του, ονόματι Λούθερ, με δεκάδες δαχτυλίδια στα δάχτυλα των χεριών, τα «χώνει» κανονικά στον αμερικανικό λαό με κινησιολογία και μπινελίκια βαρεμένου ράπερ). Τα καλά νέα είναι ότι ο γυναικείος θυμός έχει αρχίσει εσχάτως να βγαίνει από την «ντουλάπα», αποτινάσσοντας τα στερεότυπα και τη χρόνια περιθωριοποίησή του. Οχι ότι έχει ήδη κερδίσει τη μάχη. Ακόμη και σήμερα μια γυναίκα εν εξάλλω –εκτός και αν είναι η Μπιγιονσέ στο βίντεο του «Hold Up», που τα σπάει με τη σαρωτικά σέξι «νεγροσύνη» της και ένα ρόπαλο του μπέιζμπολ –είναι αντιαισθητική, «γραφική» (θυμίζω την εικόνα της κραδαίνουσας μια φραντζόλα ψωμί μέσα στη Βουλή Λιάνας Κανέλλη το 2011), είναι φεμινίστρια, είναι μια υστερική μαινάδα, είναι μια Ζωή Κωνσταντοπούλου, μια Χίλαρι Κλίντον!

Ενδεικτικό το παράδειγμα της Μάρσια Κλαρκ, δημόσιας κατηγόρου στη δίκη του Ο. Τζέι Σίμπσον (1995), η οποία είχε στοχοποιηθεί, μεταξύ άλλων, για τον «υπερβάλλοντα συναισθηματισμό» της. «Τότε ο Τύπος με περιέγραφε σαν ένα καρτούν που εισέβαλε στο δικαστήριο με καπνό να βγαίνει από τα αφτιά» έλεγε η ίδια πρόσφατα στους «Los Angeles Times». «Αν ύψωνα τη φωνή μου, έλεγαν αμέσως ότι ήμουν υστερική και τσίριζα. Μα ήταν μια αίθουσα δικαστηρίου. Μα ήταν ένας πόλεμος. Τι θα έπρεπε να κάνω, δηλαδή, να ψιθυρίζω και να κάνω υποκλίσεις;».

Εξυπακούεται ότι η απελευθέρωση και η χαρτογράφηση του θηλυκού θυμού θα πάρει καιρό. Στο βιβλίο της, για παράδειγμα, η Νούσμπαουμ μιλάει και για τη σκόπιμη ενεργοποίησή του ως ένα ακόμη κλειδί από τη σεξιστική εργαλειοθήκη τού φλερτ: «Οι άνδρες ειδικότερα πιστεύουν πως αν έχουν εξαγριώσει μια γυναίκα έχουν πετύχει κάτι, ιδιαίτερα αν αυτή η γυναίκα είναι ήρεμη και ιντελεκτουέλ. Συχνά, χρησιμοποιούν αυτή την προσπάθεια να σε εξαγριώσουν ως μια τεχνική φλερτ, σκεπτόμενοι δίχως άλλο ότι η απελευθέρωση αυτών των καταπιεσμένων συναισθημάτων μιας τέτοιας γυναίκας συνιστά μια σεξουαλική νίκη».

Και στην Ελλάδα, η θηλυκού γένους οργή έχει αρχίσει να εκτονώνεται σε ικανές ποσότητες και στην καθημερινότητα (θυμίζω τα unisex πάρτι αρνητισμού στο Διαδίκτυο το 2015, καθότι, ως γνωστόν, ο θυμός είναι το επικρατέστερο online συναίσθημα και για τα δύο φύλα). Είναι πλέον η σωρεία των ρόλων, των διεκδικήσεων και των ματαιώσεων (ύστερα από μια γεμάτη επταετία κρίσης) που δεν αφήνει πολλά περιθώρια. Μια γνωστή μου πρόσφατα μου έλεγε: «Eχω μαζέψει τόσο θυμό μέσα μου, που νιώθω σαν το κοριτσάκι από τον «Εξορκιστή»». Σε λίγο, αυτές που θα κυκλοφορούμε βρίζοντας αδιακρίτως στον δρόμο θα είμαστε τρομακτικά πολλές.

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 9 Οκτωβρίου 2016