Η ζωή σε μια οργανωμένη κοινωνία είναι πολύ ευκολότερη όταν όλοι φαίνεται να συμφωνούν με όλους και όταν η αντίρρηση στομώνεται από τις καθιερωμένες πρακτικές του συμβιβασμού. Αλλά, όταν δεν επιτρέπεται σ’ ένα κύκλο γνωμών ή ιδεών της κοινωνίας να εισχωρήσει η δυσαρέσκεια ή εναντίωση, τότε αυτή χάνει την ικανότητά της να ανταποκριθεί με ενεργητικότητα και φαντασία στις νέες προκλήσεις.
Στη χώρα μας τα άτομα είναι ελεύθερα να πουν ό, τι θέλουν, αλλά, αν οι γνώμες τους δεν πάνε με τα νερά των κυβερνώντων, θα βρεθούν στο περιθώριο. Η σύνθεση των διαφόρων γνωμών από τους κυβερνώντες για την αντιμετώπιση των προκλήσεων δεν είναι στην κουλτούρα μας.
Η αντιρρητικότητα έχει συνδεθεί με τους διανοουμένους, μια κατηγορία ανθρώπων που ταυτίστηκε με την κριτική ενάντια στην κατάχρηση της κρατικής εξουσίας. Στις μέρες μας όμως οι διανοούμενοι έχουν περιορισμένο ενδιαφέρον στη χάραξη της δημόσιας πολιτικής και επικεντρώνουν την κριτική τους σε ζητήματα κυρίως ηθικής. Το γεγονός αυτό είχε και έχει ως αποτέλεσμα να παραδοθεί ο διάλογος για τον τρόπο διακυβέρνησης στους «ειδικούς» και τις «δεξαμενές σκέψεις», ένα περιβάλλον από το οποίο το ευρύ κοινό είναι κατά βάση αποκλεισμένο.
Για παράδειγμα, τα οικονομικά και η οικονομική παράμετρος της πολιτικής ξεπερνούν κατά πολύ την αντιληπτική ικανότητα της πλειοψηφίας των πολιτών, άποψη που ενισχύεται και από τη δυσνόητη γλώσσα του συγκεκριμένου γνωστικού αντικειμένου.
Οι «αμύητοι» δεν μπορούν να αμφισβητήσουν τα λεγόμενα των ειδικών και εισπράττουν αυτό που εισέπραξαν οι πιστοί από τους ιερείς του Μεσαίωνα: Η λειτουργία πρέπει να ψέλνεται σε μια δυσνόητη γλώσσα, προσιτή μόνο στους μυημένους. Για όλους τους άλλους αρκεί η πίστη.
Είναι επιτακτική ανάγκη να μάθουμε να κριτικάρουμε αυτούς που μας κυβερνούν. Οι δημοκρατίες υπάρχουν μόνο χάρη στην ενεργό ανάμιξη των πολιτών τους στη διαχείριση των δημόσιων πραγμάτων. Αν οι ενεργοί πολίτες απεμπολήσουν την πολιτική, τότε εγκαταλείπουν την κοινωνία στους πολιτικούς των τηλεοπτικών παραθύρων και των συμβιβασμών…
Η στάση των ενεργών πολιτών πρέπει να είναι τέτοια ώστε να δημιουργεί περιβάλλον αισιοδοξίας στους νέους. Οι νέοι δεν πρέπει να εγκαταλείψουν την πίστη τους στους πολιτικούς θεσμούς.
Η αντιρρητικότητα όμως πρέπει να παραμένει μέσα στα όρια του νόμου και να επιδιώκει τους στόχους της με πολιτικά μέσα. Η στάση αυτή δεν ισοδυναμεί με παθητικότητα ή συμβιβασμό.
Τι συμβαίνει στη χώρα μας;
Τα χρόνια της κρίσης επικράτησε ο δογματισμός των λέξεων και δεν άφησε περιθώρια στην ήρεμη σκέψη, στην άλλη άποψη…και στη σύνθεση. Μάλιστα, το παιχνίδι των λέξεων μας εξέθεσε και διεθνώς.
Η κοινωνία μας χρειάζεται ανθρώπους που έχουν άποψη και την υπερασπίζονται, αξιοποιώντας τις δυνατότητες των κανόνων της δημοκρατίας. Ο λόγος είναι απλός: μια δημοκρατία διαρκούς συναίνεσης δεν θα παραμείνει για πολύ καιρό δημοκρατία. Οι κυβερνώντες πρέπει να βλέπουν και με τα μάτια των άλλων και να αφουγκράζονται τις τολμηρές σκέψεις με σκοπό τη σύνθεση για το γενικό καλό…
Ο κ. Χρήστος Β. Μασσαλάς είναι καθηγητής – π. Πρύτανης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
