Ασφαλώς κάποια σαΐνια από την παρέα των λεγόμενων πολιτικών αναλυτών θα ξέρουν γιατί η Κεντροδεξιά του Κυριάκου Μητσοτάκη μοιάζει πιο βραδυκίνητη και νωθρή από όσο θα ήθελαν οι πολιτικοί της φίλοι. Να είναι τάχα οι βετεράνοι και οι νεοφώτιστοι του καραμανλισμού (ό,τι και αν σημαίνει αυτό σήμερα) που αναγκάζουν τον νέο αρχηγό να δαπανά ενέργεια σε ασκήσεις ισορροπίας και να προκρίνει, επί του παρόντος τουλάχιστον, φροντίδα για ειρηνικά «νώτα» αντί για τολμηρή επέλαση προς τα εμπρός; Κάποιοι άλλοι πάλι θα είναι καλά ενήμεροι για τα αγκάθια που δεν αφήνουν την «όλη» Κεντροαριστερά να ευδοκιμήσει και να πάρει θέση μάχης στην εύκρατη απλωσιά ανάμεσα στον υποτιθέμενο συντηρητικό βάλτο της Νέας Δημοκρατίας και στις στενοποριές όπου αγκομαχάει το άτακτο μπουλούκι του ΣΥΡΙΖΑ. Να φταίει τάχα η επίμονη ονειροφαντασιά της Φώφης Γεννηματά για τη Δευτέρα Παρουσία του εξαϋλωμένου ΠαΣοΚ ή το ζοφερό φάσμα μιας ακόμη μετεκλογικής συνύπαρξης με «μιάσματα» που ο Αείμνηστος είχε υγειονομικώς ενταφιάσει στα χρονοντούλαπα της Ιστορίας;
Ο,τι και αν είναι, ό,τι και αν συμβαίνει (που δεν μπορούμε να το ξέρουμε ή ίσως να το κατανοήσουμε εμείς, οι «στην απέξω» ημίφωτοι), το βέβαιον είναι ότι η χώρα ακινητεί και ατενίζει, κατά προτίμηση, το παρελθόν –και όχι μόνο με ευθύνη της συριζανελικής συγκυρίας. Το παρελθόν ατενίζοντας, βρεθήκαμε, με τον υποκορισμένο «Γιωργάκη» και τον ξέθωρο «Κώστα», να ψηλαφούμε το άδειο κέλυφος «λαμπρών και μεγάλων ονομάτων». Το αναπαρθενευμένο, μετά τον πολλαπλό βιασμό του, παρελθόν φαντασιωνόμασταν κατά βάθος όταν περνούσαμε το σκήπτρο στα «καθαρά χέρια» του Αλέξη Τσίπρα. Και με το φόβητρο του παρελθόντος («οι προηγούμενοι έκαναν χειρότερα») ανεχτήκαμε κορδακισμούς και κωλοτούμπες μπροστά στο οικουμενικό κοινό. Τα λύματα του παρελθόντος αναλαμβάνουν να αναλύσουν τα εργαστήρια των «εξεταστικών επιτροπών» που αναφύονται σαν ανοιξιάτικα μανιτάρια. Με το παρελθόν της δημόσιας παιδείας θέλει να αναπαλαιώσει την ιδιωτική ο αρμόδιος υπουργός και για χάρη της τακτοποίησης του παρελθόντος πρόσφατα ορέχθηκε να αναδιατάξει τα καθίσματα στο κατάστρωμα του πανεπιστημιακού «Τιτανικού». Στο παρελθοντικό άσυλο της μη αξιολόγησης επιμένουμε να βολευόμαστε όσοι μπορεί να ξεβολευτούμε από το επιταχυνόμενο μέλλον.
Γυροβολιές στα αλώνια του παρελθόντος κάνουν οι «διανοητές» της προοδευτικής θολούρας που συντηρούνται με την ακαδημαϊκή βιβλιογραφία της Αριστεράς των περασμένων δεκαετιών. Με απολιθωμένα παρελθοντικά εννοιολογήματα, που τάχα έχουν εξαιρεθεί από την ιστορική διάβρωση, δουλεύουν όσοι ορίζουν την «προοδευτικότητα» με χωροταξικά κριτήρια («ό,τι φύεται ανάμεσα σε Νέα Δημοκρατία και ΣΥΡΙΖΑ»). Ρητορική ναφθαλίνη made in Greece αναδίδει και ο εκπρόσωπος του Ποταμιού που με συνοπτικές διαδικασίες επαναπαύεται στην πρωτοβάθμια εξίσωση: «μεταρρυθμιστικές – εκσυγχρονιστικές δυνάμεις = σοσιαλδημοκρατία». Να το πούμε με τα λόγια του ποιητή: μοιάζει σα να μην έχουμε καινούργια ποτάμια, μόνο κάτι άδειες στέρνες για να τις προσκυνάμε.
Το παρελθόν είναι παραφορτωμένο με ψέματα και λόγια, πολλά λόγια. Και αν χρειάζεται σήμερα να κοιτάξουμε προς τα πίσω, δεν είναι για να θυμηθούμε τα Ιουλιανά του 1965 αλλά εκείνα του 2015, όταν ούτε οι ανερμάτιστοι πολυπράγμονες που έβαλαν κλήρον επί των ιματίων μας δεν τόλμησαν τελικά να πουν το αντι-ευρωπαϊκό όνομά τους όταν είδαν τον Χάρο με τα μάτια τους. Για όσους θέλουν και μπορούν να κοιτάξουν μπροστά, το περσινό παρ’ ολίγον ατύχημα θα έπρεπε να είχε κάνει σαφείς τις μείζονες προτεραιότητες που ενώνουν τον ευρύτερο χώρο του αστικού φιλελευθερισμού, πέρα από τις εσωτερικές διαιρέσεις του. Και είναι λυπηρό να διαπιστώνει κανείς ότι έναν χρόνο αργότερα ο πλειοψηφικός αυτός χώρος δεν μοιάζει να είναι τόσο συντονισμένος προς τα εμπρός όσο το επιβάλλουν οι εντεινόμενες πρακτικές μιας κυβέρνησης που είναι εγκλωβισμένη στη χειρότερη μορφή πολιτικής ακινησίας, τουτέστιν στον αγχωτικό υπέρ πάντων αγώνα για να μη χαθεί μια σχεδόν ανέλπιστα κερδισμένη εξουσία. Αν το «διεκδικούμε το μέλλον μας μέσα στην Ευρώπη» και το «απαιτούμε δημοκρατική κανονικότητα και πολιτικό πολιτισμό» είναι αυτονόητα σημεία σύγκλισης, τότε απλά, πρακτικά και, αν πρέπει να το πούμε και έτσι, στο πλαίσιο μιας επειγόντως αναγκαίας τακτικής πρέπει να βρεθεί τρόπος να λάβει ορατή πολιτική υπόσταση αυτή η συμμαχική σύγκλιση. Δύσκολο ίσως για τους συνοριοφύλακες της κομματικής γεωγραφίας, αλλά εξαιρετικά σημαντικό για τη χώρα.
Ανεξάρτητα από τις προθέσεις και τις προσδοκίες του, που συνεχίζουν να βρίσκονται υπό διαμόρφωση, ο Αλέξης Τσίπρας υποσχέθηκε ένα μέλλον που έχει μέσα του πολύ παρελθόν. Στο μεταξύ ας έχουμε υπόψη μας ότι υπάρχουν δύο τρόποι σχέσης με ένα δυσάρεστο παρελθόν: είτε το ανακυκλώνεις για να το ξαναζήσεις τραυματικά είτε το λαμβάνεις υπόψη για να το υπερβείς. Το δεύτερο είναι αναγκαία συνθήκη για να κοιτάξουμε καθαρά και μπροστά.
O κ. Θεόδωρος Δ. Παπαγγελής είναι ακαδημαϊκός, καθηγητής του Τμήματος Φιλολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ