Λάιλα

Αν δεν ήταν η μετάφραση της Κατερίνας Σχινά, δεν ξέρω αν θα μπορούσα να αγαπήσω το μυθιστόρημα «Λάιλα» της αμερικανίδας συγγραφέως Μάριλιν Ρόμπινσον (εκδόσεις Μεταίχμιο). Η φερώνυμη ηρωίδα του βιβλίου αναζητεί τη λύτρωση. Η λύτρωσή της είναι και γλωσσική. «Για πολύ καιρό η Λάιλα δεν ήξερε ότι οι λέξεις είχαν γράμματα ή ότι υπήρχαν και άλλα ονόματα για τις εποχές εκτός από σπορά και θερισμός». Από την άποψη αυτή η γλώσσα του μυθιστορήματος και επομένως η μετάφραση είναι το κλειδί. Η μετάφραση μας δίνει επίσης την ατμόσφαιρα του βιβλίου. Γιατί η «Λάιλα» είναι και μυθιστόρημα ατμόσφαιρας με διαρκή μετακίνηση στον χώρο (Μεσοδυτικές Πολιτείες των ΗΠΑ), στον χρόνο (πριν και μετά το Κραχ), στις εποχές, σε διαφορετικά ανθρώπινα και κοινωνικά περιβάλλοντα (το πορνείο και η εκκλησία). Η γλώσσα της μετάφρασης είναι τόσο πλούσια, έχει τόση δύναμη μεταφοράς που σε οδηγεί αμέσως σ’ αυτό το γοητευτικό και ταυτόχρονα παράδοξο μυθιστορηματικό σύμπαν της Ρόμπινσον, το οποίο «ρυθμίζεται» από βιβλικά χωρία, τέλεια ενταγμένα στην αφήγηση.

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η ηρωίδα του μυθιστορήματος είναι αρχετυπική. Ενα απολωλός πρόβατο που προσπαθεί να βρει τη ζωή και τη σωτηρία. Χωρίς γονείς, η τετράχρονη Λάιλα, σχεδόν ετοιμοθάνατη, «υιοθετείται» από μια επίσης απόκληρη γυναίκα, την Ντολ, μια νύχτα με βροχή. Περιπλανιέται μαζί της και μεγαλώνοντας αποκτά τις εμπειρίες του κοινωνικού περιθωρίου, ακόμη και του πορνείου. Οταν θα μείνει μόνη της, μετά από χρόνια, θα έχει ως μοναδική κληρονομιά ένα μαχαίρι, το μαχαίρι της Ντολ, με το οποίο η Ντολ μπορεί να είχε σκοτώσει τον πατέρα της Λάιλα. Η περιπλάνησή της συνεχίζεται. Και μια μέρα με βροχή αναζητεί καταφύγιο στην εκκλησία μιας μικρής πόλης της Αϊοβα. Εκεί τη βρίσκει ο ηλικιωμένος πάστορας. Μεταξύ τους αρχίζει μια σχέση αγάπης. Ο πάστορας θα παντρευτεί τη Λάιλα. Και μέσα από την αγάπη και την ελευθερία η Λάιλα θα σωθεί.

Αγάπησα αυτή την ηρωίδα. Ο ψυχισμός της ανήκει στον ψυχισμό των ηρώων της μεγάλης μυθιστορηματικής παράδοσης. Η Λάιλα είναι το απόλυτο τίποτα και το απόλυτο όλα. Δεν ανήκει πουθενά. Είναι σαν άγραφο χαρτί που πάνω του μπορούν να γραφούν τα πάντα. Και ως την τελευταία λέξη του μυθιστορήματος δεν ξέρεις τι θα γραφεί επάνω της. Μόνο το μαχαίρι είναι παρόν. Τεκμήριο της ενοχής αλλά και της ευσπλαχνίας –και (γιατί όχι;) της λύτρωσης.