Ενα χαμένο παιχνίδι

Κατ’ αρχάς να συμφωνήσουμε στα βασικά. Οταν ένα δημοψήφισμα καταλήγει σε μια απόφαση της οποίας τον προφανή παραλογισμό όλοι αντιλαμβάνονται, δεν ευθύνεται η Γερμανία, ούτε ο Σόιμπλε ούτε η Μέρκελ.

Δεν ευθύνεται η γραφειοκρατία των Βρυξελλών, ούτε οι πρόσφυγες του Αιγαίου ούτε οι ελίτ και το χρηματοπιστωτικό κατεστημένο.

Την ευθύνη της επιλογής φέρουν όσοι την έκαναν. Τη φέρουν ακέραια, χωρίς ελαφρυντικά, συμψηφισμούς ή επιμερισμούς. Τόσο απλό.

Η θεωρία ότι ο λαός είναι αθώος και σοφός αλλά πάντα κάποιοι άλλοι τον παραπλανούν ή τον ωθούν να πάρει στραβές αποφάσεις είναι μόνο για κομπογιαννίτες δημοσιογράφους και τυχοδιώκτες πολιτικούς –αριστερούς ή δεξιούς, αδιάφορο.

Ο βρετανικός λαός ψήφισε να φύγει από την Ευρωπαϊκή Ενωση, πράγμα το οποίο αποτελεί δικαίωμά του, άρα έχει και ακέραια την ευθύνη όσων ακολουθήσουν. Από εκεί και πέρα, πιθανότερο είναι να διαλυθεί το Ηνωμένο Βασίλειο παρά η Ευρωπαϊκή Ενωση. Οι Σκωτσέζοι ετοιμάζονται…

Πάμε τώρα σε εκείνους που έμειναν. Εχουν πρόβλημα; Τεράστιο και προφανές πρόβλημα.

Για να δανειστώ την παλαιά έκφραση της Μελίνας, «η Ευρώπη δεν αρέσει πια». Δεν αρέσει στην Αγγλία αλλά ούτε στην Αυστρία ούτε στη Σλοβακία ούτε στην Ουγγαρία ή στην Πολωνία.

Δεν αρέσει σε πολλούς τόπους για να είναι απλή σύμπτωση.

Και να με συγχωρέσουν οι κομπογιαννίτες, αλλά η Ευρώπη δεν πάσχει από λιτότητα ούτε εξανίσταται για οικονομικούς λόγους.

Η Αυστρία με τη χαμηλότερη ανεργία της ευρωζώνης γλίτωσε τον ακροδεξιό πρόεδρο για μερικές εκατοντάδες ψήφους και το Ηνωμένο Βασίλειο χωρίς ευρώ, χωρίς Eurogroup και χωρίς Σόιμπλε στο κεφάλι του κούνησε μαντίλι.

Προφανώς κάτι άλλο συμβαίνει. Σε κάποιο βαθύτερο επίπεδο. Δεν εμφανίστηκε ξαφνικά ένας Ιάσονας να σπέρνει δόντια δράκου και να πετάγονται από τη γη λαϊκιστές.

Διότι η Ευρώπη αντιμετωπίζει μια ενιαία λαϊκιστική απειλή, είτε προέρχεται από το Brexit και τη Λεπέν είτε από τον ΣΥΡΙΖΑ και τους Podemos είτε από τον Ορμπαν και τον Μπέπε Γκρίλο είτε από το AFD στη Γερμανία και το Κόμμα Ελευθερίας στην Αυστρία.

Ολοι αυτοί όμως ή κάποιοι αντίστοιχοι υπήρχαν πάντα. Τα ίδια έλεγαν και τους έπαιρναν με τις πέτρες. Τι άλλαξε και ξαφνικά απέκτησαν πελατεία;

Κατά την ταπεινή μου γνώμη, το νέο στοιχείο είναι η ανασφάλεια των ανθρώπων. Ο ανομολόγητος φόβος του ξεριζωμού και ο υποδόριος τρόμος της κοινωνικής υποβάθμισης. Μια ανασφάλεια ασφαλώς οικονομική αλλά κυρίως πολιτισμική.

Δεν αναβαθμίστηκε λοιπόν η ρητορική τους. Απλώς άλλαξε το ακροατήριο.

Ενα ακροατήριο που φοβάται ότι θα ζήσει χειρότερα απ’ όσο ζει όταν ζει ήδη χειρότερα απ’ όσο ζούσε. Και όχι μόνο οικονομικά.

Είναι ο κόσμος που αλλάζει γύρω του. Οι αξίες και οι σταθερές που μπερδεύονται. Οι εικόνες που μεταβάλλονται. Οι μυρωδιές και οι ήχοι που ενοχλούν. Οι δυνάμεις που εγκαταλείπουν. Τα πρόσωπα και τα χρώματα της μετανάστευσης, της βίας, του αστικού τοπίου, της γειτονιάς.

Οι άνθρωποι αντιδρούν σε μια ζωή που εξελίσσεται χωρίς να συμφωνούν και ούτε μπορούν να προσαρμοστούν στην αλλαγή της.

Είδα ένα ρεπορτάζ στην αγγλική τηλεόραση. Μια ηλικιωμένη αλλά αξιοπρεπής κυρία σε ένα εξοχικό ντεκόρ δήλωνε ότι θα ψηφίσει Brexit. Για ποιον λόγο;

«Δεν θέλω αυτούς στο χωριό μου και δεν θέλω αυτοί να αποφασίζουν για μένα!..».

Για τη συμπαθέστατη γιαγιά της αγγλικής country το πρόβλημα είναι «αυτοί». Ενδεχομένως δεν τους έχει δει ποτέ, δεν ξέρει πώς είναι ούτε ακριβώς γιατί δεν τους θέλει. Ξέρει όμως με απόλυτη σαφήνεια ότι θα ψηφίσει εναντίον τους.

Το παιχνίδι αυτό δεν έχει επιχειρήματα, ούτε πρόσωπα ούτε καν αντικείμενο. Και γι’ αυτό η Ευρώπη θα το χάσει με απόλυτη βεβαιότητα.

Εκτός αν αποκτήσει επιχειρήματα, πρόσωπα και αντικείμενο –αλλά αν μπορούσε δεν θα περίμενε ως τώρα για να το κάνει…