«Eίναι πιο εύκολο να σκοτωθείς από τρομοκράτη παρά να βρεις σύζυγο μετά τα 40». Τριάντα χρόνια πριν (για την ακρίβεια, στις 2 Ιουνίου 1986), το αμερικανικό περιοδικό «Newsweek» νομιμοποιεί με επιστημονική επίφαση μια σεξιστική ρητορική που σήμερα μόνο στην Κίνα του Σι Τζινπίνγκ δεν θα προκαλούσε γιούχα και ακατάσχετο τρολάρισμα (γιατί μόνο εκεί οι γυναίκες άνω των 25 που δεν έχουν παντρευτεί εξακολουθούν να αποκαλούνται «sheng nu», σε ελεύθερη απόδοση «αποφάγια»). Ή μήπως όχι;
Η αλήθεια είναι ότι εκείνο το άρθρο (με το συνοδευτικό φοβικό εξώφυλλο και το διάγραμμα «Aν είσαι γυναίκα και single, αυτές είναι οι πιθανότητές σου να παντρευτείς») είχε προκαλέσει αληθινό πανικό στον (λευκό, ανώτατης μόρφωσης κ.ο.κ. γυναικείο πληθυσμό) στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Με τα σημερινά δεδομένα, σίγουρα θα είχε γίνει viral. «Ολες μιλούσαν για αυτό και όλες ήταν σε κατάσταση υστερίας» καταθέτει σήμερα μια νεοϋορκέζα ψυχοθεραπεύτρια στο «Atlantic» (που σε πρόσφατο δημοσίευμά του ανέσυρε στην επιφάνεια το όλο θέμα). «Μια ασθενής μού είχε πει τότε: «Νιώθω τη μητέρα μου να μου κουνάει το δάχτυλο, λέγοντάς μου ότι δεν θα έπρεπε να περιμένω τόσο πολύ»».
Τα καλά νέα είναι ότι το «Newsweek» αποφάσισε τελικά να αποσύρει το άρθρο το 2006. Αλλωστε, η επιστημονική έρευνα στην οποία είχε βασιστεί (και η οποία είχε διενεργηθεί από τρεις ακαδημαϊκούς του Γέιλ και του Χάρβαρντ) δεν είχε καν δημοσιευθεί σε κάποιο επιστημονικό έντυπο. Το κακό, όμως, είχε γίνει. Ο απόηχός του, επισημαίνει η Μέγκαν Γκάρμπερ του «Atlantic», φτάνει μέχρι το σήμερα: «Αυτό που πραγματικά αιφνιδιάζει, όσον αφορά το συγκεκριμένο άρθρο, τριάντα χρόνια μετά, είναι το πόσο παράδοξα φρέσκο ηχεί, πόσο επιτακτικές εξακολουθούν να φαντάζουν οι αγωνίες του. Το κεντρικό μήνυμά του –πανικοβληθείτε, κυρίες μου, γιατί οι επαγγελματικοί στόχοι σας θα υπονομεύσουν τους προσωπικούς –επιβιώνει, με τον δικό του τρόπο, σε κάθε δημοσιογραφική κάλυψη με θέμα τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι μορφωμένες γυναίκες στην «αγορά του γάμου» (marriage market), σε κάθε δήθεν χαρωπή νύξη του «βιολογικού ρολογιού», για την ακρίβεια σε κάθε αναφορά των media που παρατηρεί τα γυναικεία σώματα και βλέπει, μέσα στη σάρκινη ευαλωτότητά τους, μια μορφή κοινωνικού ντετερμινισμού».
Σήμερα, 277.000.000 άνθρωποι ζουν μόνοι, ο γάμος έχει απαξιωθεί (θυμίζω ότι σύμφωνα με έρευνα του Pew Research Center, ήδη από το 2010, ένα 40% των Αμερικανών τον θεωρούσε έναν παρηκμασμένο θεσμό), η νέα τεχνολογία κατέστησε τη μοναχική ζωή κοινωνική εμπειρία (μέσα από το υπνοδωμάτιό σου επικοινωνείς με όλον τον πλανήτη) και οι single mothers βγήκαν για τα καλά από την ντουλάπα. Και όμως, το άρθρο αυτό του 1986 εξακολουθεί να απηχεί (θλιβερές) κοινωνικές πραγματικότητες. Για παράδειγμα, ο γάμος εξακολουθεί να μην είναι επιλογή αλλά «κοινωνικό status», ενώ το στερεότυπο της αποστραγγισμένης από χυμούς spinster εξακολουθεί να υπάρχει, απλώς μεταλλαγμένο, με ένα «female empowerment» περιτύλιγμα που συνοψίζεται στο «Είσαι αυτάρκης αλλά ελλιπής» (η παραδοσιακή «γεροντοκόρη» έχει μετεξελιχθεί σε «cat lady» που ζει μέσα από το Twitter).
Ακόμη και στην Ελλάδα του 2016, με την κρίση να έχει βγάλει στην επιφάνεια δυσώδη μυστικά και ψέματα (π.χ. πολλοί γάμοι διαλύθηκαν γιατί τα εμπλεκόμενα μέρη δεν ήταν σύζυγοι αλλά business associates), το να είσαι γυναίκα «μιας ηλικίας» και να μην έχεις παντρευτεί εξακολουθεί να συνιστά «θέμα». Είναι αυτή η καχυποψία (που ζητάει, συχνά παντελώς αδιάκριτα, εξηγήσεις: «Γιατί όχι ακόμα;»), η εκδικητικότητα («Τα ήθελε όλα, γι’ αυτό έμεινε μόνη») και, το χειρότερο όλων, η συγκατάβαση. Είναι αυτό το «καλό κορίτσι, αλλά άτυχο» που μου έλεγε προ καιρού, χαριτολογώντας, μια 39χρονη single. «Στις γυναίκες η ανεξαρτησία αντιμετωπίζεται αρνητικά. Στους άντρες είναι περισσότερο διασκεδαστική: δεν θέλει ακόμη να δεσμευτεί, θέλει ακόμη να κάνει τη ζωή του» κ.ο.κ.
Σήμερα, που κανείς δεν γνωρίζει τι είναι πιο εύκολο –να σκοτωθείς από τρομοκράτη ή να βρεις σύζυγο μετά τα 40 -, οι μεταμοντέρνες «ατυχήσασες» της «αγοράς γάμου» θα συνεχίσουν να παλεύουν με φαιδρούς αλλά πανίσχυρους κοινωνικούς δαίμονες.

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 12 Ιουνίου 2016


ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ