Αναζητώντας θεραπείες για τη γάγγραινα της διαφθοράς

Ο πάπας Φραγκίσκος έχει αποκαλέσει τη διαφθορά «γάγγραινα του λαού». Ο αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Τζον Κέρι έχει δηλώσει ότι η διαφθορά «ριζοσπαστικοποιεί» γιατί «καταστρέφει την πίστη στη νόμιμη εξουσία». Και ο βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον την έχει περιγράψει ως «έναν από τους μεγαλύτερους εχθρούς της προόδου σήμερα».

Διαφθορά είναι η κατάχρηση δημοσίου αξιώματος για προσωπικό όφελος. Αποτελεί απειλή για την ανάπτυξη, την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και την παγκόσμια ασφάλεια. Στη σύνοδο κατά της διαφθοράς σήμερα, Πέμπτη 12 Μαΐου, στο Λονδίνο, οι ηγέτες του πλανήτη – μαζί με εκπροσώπους του επιχειρηματικού κόσμου και της κοινωνίας των πολιτών – θα έχουν την ευκαιρία να δράσουν με βάση αυτή την παραδοχή.

Όπως και άλλα εγκλήματα, η διαφθορά εξελίχθηκε τις τελευταίες δεκαετίες προκαλώντας καταστροφικές επιπτώσεις στην ευημερία και την αξιοπρέπεια των αθώων πολιτών.

Κατ’ αρχάς, αποκλείει κάθε προοπτική για ανάπτυξη. Αλλά η διαφθορά έχει και άλλη μία, λιγότερο αναγνωρισμένη επίπτωση. Καθώς οι πολίτες παρακολουθούν τους ηγέτες τους να πλουτίζουν εις βάρος του πληθυσμού, απογοητεύονται και οργίζονται όλο και περισσότερο _ το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε αναταραχή και βία.

Πολλές από τις σημερινές διεθνείς κρίσεις έχουν τις ρίζες τους σε αυτό. Η αγανάκτηση για την αυθαίρετη συμπεριφορά ενός διεφθαρμένου αστυνομικού έκανε έναν τυνήσιο μικροπωλητή να αυτοπυρποληθεί το 2010, πυροδοτώντας επαναστάσεις σε όλο τον αραβικό κόσμο.

Στις χώρες όπου οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι πλουτίζουν με ατιμωρησία, εξτρεμιστικά κινήματα _ όπως οι Ταλιμπάν, η Μπόκο Χαράμ και το Ισλαμικό Κράτος _ εκμεταλλεύονται την οργή των πολιτών.

Είναι σαφές ότι η διαφθορά πρέπει να καταπολεμηθεί. Το πώς θα γίνει αυτό είναι λιγότερο σαφές. Σε ένα κόσμο ανταγωνιστικών απαιτήσεων, οι διεφθαρμένες κυβερνήσεις μοιάζουν να υπηρετούν κρίσιμους σκοπούς. Η μία στέλνει στρατιώτες στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας, η άλλη παρέχει σημαντική ενεργειακή τροφοδοσία ή πρόσβαση σε πρώτες ύλες. Οι ηγέτες πρέπει να πραγματοποιήσουν ένα δύσκολο δούναι και λαβείν.

Οι δωρήτριες χώρες πρέπει να διαρθρώσουν την βοήθεια που παρέχουν με τρόπο που να περιορίζει τη διαφθορά. Η στρατιωτική ή η αναπτυξιακή βοήθεια έχουν πολιτική χροιά. Τα προγράμματα πρέπει να καταρτίζονται ώστε τα χρήματα να μην καταλήγουν σε κλεπτοκρατικές ελίτ. Αυτό σημαίνει ότι οι προσπάθειες κατά της διαφθοράς πρέπει να βρίσκονται στο κέντρο του σχεδιασμού μεγάλων αναπτυξιακών πρωτοβουλιών ή της πώλησης ακριβών οπλικών συστημάτων.

Η διαφθορά και οι επιπτώσεις της πρέπει να καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο οι δυτικοί αξιωματούχοι αλληλεπιδρούν με τους ομολόγους τους στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Τα υπουργεία Εξωτερικών και Άμυνας, που υπηρετήσαμε στην καριέρα μας, χτίζουν σχέσεις από τις οποίες εξαρτώνται οι διπλωμάτες και οι στρατιωτικοί για να προωθούν τα εθνικά μας συμφέροντα. Αλλά διπλωμάτες και στρατιωτικοί πρέπει να κάνουν ένα βήμα πίσω όταν χρειάζεται, να θέτουν όρους στις σχέσεις τους και να μεταχειρίζονται τους διαθέσιμους μοχλούς πίεσης _ ακόμη και διακινδυνεύοντας την οργή ενός ομολόγου τους.

Πολλοί μοχλοί πίεσης βρίσκονται στις δικές μας χώρες _ στους δικούς μας χρηματοπιστωτικούς και μεσιτικούς τομείς, στις νομικές εταιρείες και τις εταιρείες δημοσίων σχέσεων που στιλβώνουν την εικόνα των κλεπτοκρατών και στα πανεπστήμια που εκπαιδεύουν τα παιδιά των διεφθαρμένων αξιωματούχων και αποζητούν τις δωρεές τους.

Ένα άλλο σημαντικό εργαλείο στον πόλεμο κατά της διαφθοράς είναι οι τεχνολογικές καινοτομίες, που μπορούν να μειώσουν τις ευκαιρίες για παρανομία, να ενισχύσουν τη διαφάνεια μιας κυβέρνησης και να την καταστήσουν υπόλογη. Τεράστια βήματα έχουν ήδη γίνει σε διάφορους τομείς, από την ηλεκτρονική ψηφοφορία ως τις ηλεκτρονικές πληρωμές για δημόσιους λειτουργούς. Αν και η τεχνολογία δεν είναι πανάκεια, όταν συνοδεύεται από σοφές μεταρρυθμίσεις, μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά στον αγώνα για την καλή διακυβέρνηση.

Καμία από αυτές τις προτάσεις δεν είναι εύκολη στην εφαρμογή της. Αλλά για να αντιμετωπίσουμε πολλές από τις κρίσεις που πλήττουν τον κόσμο σήμερα, είναι σημαντικό να επικεντρωθούμε στην καταπολέμηση της διαφθοράς. Έχουμε την ελπίδα ότι η σύνοδος στο Λονδίνο θα επιτύχει την ενότητα για ένα σκοπό και τη δέσμευση για δράση που τόσο απεγνωσμένα είναι απαραίτητες.