Προ ημερών διάβασα στους «Los Angeles Times» για τη νεογέννητη startup εταιρεία Comparably (σε ελεύθερη απόδοση Συγκριτικά). Η Comparably στη Σάντα Μόνικα αξιολογεί πόσο ευτυχισμένος είναι κανείς στη δουλειά του. Σκανάρει τα πάντα: αξιοκρατία, εργασιακές σχέσεις, δημιουργικότητα, δυνατότητες ανέλιξης, εργασιακά δικαιώματα, μισθό. Υποθέτω ότι με τα λαγωνικά της Comparably στο πλευρό του, ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ των «Χαμένων ονείρων» (1961) δεν θα είχε μείνει μια ζωή ολόκληρη εγκλωβισμένος στις κουβαρίστρες «Λουξ».
Η εν λόγω startup δεν είναι παρά μια comparably χαριτωμένη υπενθύμιση ότι στις ΗΠΑ τουλάχιστον η ευτυχία μπορεί να μην υφίσταται απαραιτήτως, παραμένει όμως την τελευταία δεκαπενταετία μία από τις πλέον επικερδείς μπίζνες. Οι Αμερικανοί ξοδεύουν ετησίως 9,6 δισεκατομμύρια δολάρια σε «προϊόντα αυτοβοήθειας» αυτού του τύπου –μεταξύ αυτών τα εγχειρίδια «The Creativity Cure: A Do-It-Yourself Prescription for Happiness» («Η θεραπεία της δημιουργικότητας: Μια κάνε-τη-μόνος σου ιατρική συνταγή για την ευτυχία») και «How to Be Happy, Dammit» («Πώς να είσαι ευτυχισμένος, που να πάρει ο διάολος»). Στα προϊόντα αυτά συγκαταλέγεται πλέον και η νέα γενιά από «mood-tracking devices» («αξεσουάρ ανιχνευτικά της διάθεσης»), όπως το βραχιόλι από σιλικόνη της Studio XO, που αλλάζει χρώματα.

Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι στα οργανογράμματα των εταιρειών της Σίλικον Βάλεϊ έχει πλέον προστεθεί, δίπλα στον CEO (διευθύνων σύμβουλος) και στον CFO (ανώτατος οικονομικός διευθυντής), ο υπερρεαλιστικός CHO (Chief Happiness Officer, σε ελεύθερη απόδοση διευθυντής εργασιακής ευδαιμονίας). Κάτι σαν «διευθυντής ανθρώπινου δυναμικού που παίρνει στεροειδή» (όπως έγραφε τις προάλλες η ιστοσελίδα του αμερικανικού περιοδικού «The New Republic»). Ανάμεσα στα καθήκοντά του είναι να μετρά και να τονώνει την ευεξία των υπαλλήλων της εταιρείας, να διοργανώνει ομαδικά coffee breaks και «εξωσχολικές δραστηριότητες» (διότι η αλληλεπίδραση αυξάνει την παραγωγικότητα κ.τ.λ.), να προσκαλεί τους υπαλλήλους σε workshops διαλογισμού κ.ο.κ.
Too Good to Be True! Επιστημονική έρευνα που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο «Journal of Experimental Psychology: General» καταδεικνύει ότι αυτό το ασθμαίνον, απόλυτα εξατομικευμένο κυνήγι της ευτυχίας έχει τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα: καταλήγεις δηλαδή ένα νευρωτικό, απόλυτα δυστυχές πλάσμα. Η έρευνα μέτρησε τα πραγματικά επίπεδα ευδαιμονίας σε φοιτητές (από διαφορετικές χώρες) σε σχέση με τις προσπάθειες που κατέβαλλαν για να την αποκτήσουν. Τα αποτελέσματα για τις εμμονικές με την ετοιμοπαράδοτη ευτυχία ΗΠΑ ήταν απογοητευτικά. Οπως σημειώνει ο Μπρετ Φορντ, ένας από τους εκπονητές της έρευνας, υποψήφιος διδάκτωρ στο Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας (Μπέρκλεϊ), όσον αφορά τους αμερικανούς φοιτητές, «αυτή η απελπισμένη επιθυμία τού να είναι κανείς ευτυχισμένος συσχετίζεται με χαμηλότερη ψυχική υγεία».
Παρ’ όλα αυτά, δεν έχει πάψει να κτίζεται επιμελώς, ακόμη και με τη συνδρομή οικονομολόγων και ψυχολόγων, η κουλτούρα μιας ευτυχίας για την οποία δεν χρειάζεται να κοπιάσεις. Φτάνει να την αποκτήσεις και να την τοποθετήσεις σαν ντιζάιν καφετιέρα μέσα στο διαμέρισμά σου. Ενδεικτικό το παράδειγμα του «Ηappiness Project» της Γκρέτσεν Ρούμπιν, το 2009. H Ρούμπιν, μια νεοϋορκέζα δικηγόρος, απόφοιτος του Γέιλ, ευτυχισμένη σύζυγος και μαμά, αποφάσισε να ενδυναμώσει για έναν ολόκληρο χρόνο την ευτυχία της (με έρευνα και πρακτική εξάσκηση). Και ύστερα να την πατεντάρει, να την κάνει «κίνημα», μπλογκ, εγχειρίδιο (κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη με τον τίτλο «Μαθήματα ευτυχίας»).

Αντιλαμβάνομαι πλήρως ότι είναι έως και βλάσφημο να γράφεις για μπίζνες «ευτυχίας» στη χώρα όπου χρυσές μπίζνες κάνει μόνο η παρατεταμένη μελαγχολία (με τους μισούς Ελληνες να έχουν καταφύγει στα ψυχοφάρμακα και τους άλλους μισούς να ετοιμάζονται να το πράξουν). Ομως, εγώ θα το τραβήξω λίγο ακόμη, διακηρύσσοντας, σε πείσμα όλων, την επιτακτική ανάγκη πανηγυρικού εορτασμού της επερχόμενης Διεθνoύς Ημέρας Ευτυχίας (20 Μαρτίου). Πώς να το κάνουμε, το παράδειγμα των ΗΠΑ επιβεβαιώνει ότι η ευτυχία απαιτεί και αυτή τη δικό της μάρκετινγκ. Αν την πουλήσεις καλά, μπορείς, αν όχι να την αποκτήσεις, τουλάχιστον να δημιουργήσεις την αυταπάτη ότι μπορείς να την αγοράσεις.

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino το Σάββατο 12 Μαρτίου 2016

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ