Ο δρόμος της καταστροφής

Το χειρότερο που μπορεί να συμβεί σε μια δημοκρατία είναι ακριβώς αυτό που συμβαίνει σήμερα στη χώρα μας: η κοινωνία εκρήγνυται, τη στιγμή που η κυβέρνηση παραπαίει.

Και είναι το χειρότερο επειδή έχει ένα πολύ συνηθισμένο όνομα. Λέγεται «απώλεια ελέγχου».

Η περιγραφή είναι απλή.

Η κυβέρνηση δεν μπορεί να κλείσει την αξιολόγηση χωρίς υψηλό κόστος και ταυτοχρόνως δεν μπορεί να μην την κλείσει, διότι θα έχει πολύ υψηλό κόστος.

Αυτό συμβαίνει για δύο λόγους.

Πρώτον, λόγω προφανούς πολιτικής και διαχειριστικής ανεπάρκειας.

Δεύτερον, επειδή θα πρέπει να συγκρουστεί όχι μόνο με την κοινωνία, αλλά και με τον εαυτό της.

Σε ό,τι αφορά το πρώτο, οφείλω να μεταφέρω τη γνώμη ευρωπαίων διαπραγματευτών (και δη από τους ηπιότερους) που κάνουν τον σταυρό τους επειδή η κυβέρνηση δεν έχει καταφέρει ακόμη να παρουσιάσει ένα συγκροτημένο και κοστολογημένο σχέδιο Ασφαλιστικού –ανεξαρτήτως αν θα γίνει ή δεν θα γίνει αποδεκτό…

Υπενθυμίζω ότι η αξιολόγηση καταγράφει ήδη τετράμηνη καθυστέρηση και (κατά τον Π. Μοσκοβισί) δεν προβλέπεται να ολοκληρωθεί (αν ολοκληρωθεί…) πριν από τα τέλη Μαρτίου.

Οι πρόσφατες δηλώσεις του επικεφαλής του EuroWorking Group Τ. Βίζερ είναι ακόμη λιγότερο καθησυχαστικές. Ο Βίζερ δεν ζήτησε (έως τώρα, τουλάχιστον…) πρόσθετα μέτρα 1,8 δισ., αλλά επεσήμανε ότι 1,8 δισ. από τα μέτρα που έχουν ήδη αποφασιστεί βρίσκονται κυριολεκτικά στον αέρα. Θα μας τα χαρίσουν; Δύσκολο!

Σε ό,τι αφορά το δεύτερο, είναι προφανές ότι η κυβέρνηση απέτυχε να οικοδομήσει τις ευρύτερες συναινέσεις που απαιτούν οι δύσκολες μεταρρυθμίσεις.

Αντιθέτως. Με το τσαμπουκαλίδικο και επιθετικό ύφος που συνηθίζει, το μόνο που κατάφερε είναι να ενώσει όλον τον κόσμο εναντίον της, ακόμη και στα πιο προφανή.

Ευλόγως, η κατάρρευση που καταγράφουν οι δημοσκοπήσεις (με όσες επιφυλάξεις κι αν τις προσεγγίσει κανείς…) δεν είναι απλώς εντυπωσιακή. Είναι και ορατή. Τη ζούμε γύρω μας και καθημερινά.

Είναι αλήθεια ότι η ταχύτητα της αποδόμησης μπορεί να εκπλήσσει για μια νεοεκλεγμένη κυβέρνηση, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο «πολιτικός χρόνος Τσίπρα» δεν μετράει από τον Σεπτέμβριο. Μετράει από τον περασμένο Ιανουάριο.

Η απώλεια ελέγχου, όμως, δεν είναι συνήθως παρά το πρώτο στάδιο της αδυναμίας διακυβέρνησης. Το ζήσαμε πρόσφατα, στο διάστημα από τον Μάιο έως τον Οκτώβριο 2011.

Τότε, η κυβέρνηση Παπανδρέου βρέθηκε σε ανάλογα δεινή θέση: δεν μπορούσε πλέον να διαχειριστεί ούτε τους «έξω» ούτε τους «μέσα». Αναγκαστικά, παρέδωσε τη σκυτάλη.

Τουλάχιστον την παρέδωσε σε συνθήκες ομαλότητας. Κι ως εκ τούτου, το μεγάλο ερώτημα είναι τι θα συμβεί τώρα.

Διότι μια κυβέρνηση που περιέρχεται εκ των πραγμάτων σε αδυναμία διακυβέρνησης έχει δύο δυνατότητες.

Πρώτον, να παραδώσει ομαλά την εξουσία και να ενεργοποιηθούν οι σχετικές συνταγματικές διαδικασίες.

Δεύτερον, να αγκιστρωθεί στην εξουσία με διάφορες μεθοδεύσεις που φτάνουν στα όρια της εκτροπής. Είναι ο δρόμος της καταστροφής.

Η πρώτη ήταν η επιλογή του Γ. Παπανδρέου, το 2011.

Η δεύτερη οδηγεί στην πολωνοποίηση της Ελλάδας. Δηλαδή στον σταδιακό περιορισμό του κράτους δικαίου, της συνταγματικής νομιμότητας, των θεσμικών αντίβαρων και των δημοκρατικών ελευθεριών.

Δεν είναι σαφές ποιον δρόμο θα επιλέξει τελικά η σημερινή κυβέρνηση –αν και δίνει κάποιες ενδείξεις ότι φλερτάρει με τον δεύτερο, ο οποίος δεν αφίσταται πάντως από τις βασικές ιδεολογικές και πολιτικές παραδοχές της.

Σε περίπτωση που ενδώσει στον πειρασμό, απλώς το κόστος της πτώσης θα είναι μεγαλύτερο και για τον τόπο και για τους ίδιους.

Ούτως ή άλλως, και μέχρι νεωτέρας, η Ελλάδα είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης όπου οι αντιδημοκρατικές μεθοδεύσεις σπανίως ευδοκιμούν.

Ή τουλάχιστον, ακόμη και αν κάποια στιγμή εκδηλωθούν, έχουν τελικά μεγάλο κόστος, αλλά βέβαιη κατάληξη.