Αντιμετωπίζοντας την προσφυγική κρίση: ένας ευρωπαϊκός οδικός χάρτης άμεσων ενεργειών

Η μαζική έλευση στην Ευρώπη προσφύγων και μεταναστών έχει θέσει τις ευρωπαϊκές κοινωνίες μπροστά σε μια νέα θεσμική, πολιτική και κοινωνική δοκιμασία. Ένα μετά το άλλο, τα ευρωπαϊκά κράτη εισέρχονται σε ένα καθοδικό σπιράλ όλο και πιο αυστηρών αποτρεπτικών πολιτικών για τους πρόσφυγες και σε ένα αγώνα δρόμου έλλειψης αλληλεγγύης και μετατόπισης της ευθύνης για την ανεπαρκή διαχείριση του προβλήματος στους ώμους άλλων κρατών. Οι πιθανότητες εξεύρεσης μιας κοινής ευρωπαϊκής απάντησης μειώνονται αργά αλλά σταθερά.

Μέσα σε αυτό το ασφυκτικό ευρωπαϊκό περιβάλλον, η προσφυγικήκρίση ανέδειξε με τον πλέον δραματικό τρόπο τη σημασία των ελληνικών συνόρων ως εξωτερικών συνόρων της Ε.Ε. Η γεωγραφική θέση της Ελλάδας στο δρόμο των μεταναστευτικών ροών και η γειτνίαση της με μια χώρα υποδοχής αλλά και εξαγωγής μεταναστών όπως η Τουρκία κατέστησαν την εμπλοκή της χώρας μας στο μεταναστευτικό ζήτημα αναπόφευκτη. Η προβληματική κατανόηση του προβλήματος από την ελληνική κυβέρνηση, η ανεπαρκής αντίδραση και οι ιδεοληψίες των μελών της περί «ανοιχτών συνόρων» και «καλωσορίσματος» όλων ανεξαιρέτως των μεταναστών γιγάντωσαν το πρόβλημα.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Ελλάδα πρέπει να ανταποκριθεί άμεσα και αποτελεσματικά σε αυτή την αποστολή. Την ίδια στιγμή όμως η Ευρώπη χρειάζεται να κάνει πολλά περισσότερα. Οι εκτιμήσεις των διεθνών οργανισμών μιλούν για 1.000.000 πρόσφυγες και μετανάστες οι οποίοι αναμένεται να προσεγγίσουν τα ελληνοτουρκικά σύνορα το 2016. Είναι επιτακτικό τα φιλοευρωπαϊκά κόμματα να προσέλθουν στις εργασίες της Συνόδου Κορυφής της 18^ης Φεβρουαρίου με μια κοινή πρόταση για μια ενιαία ευρωπαϊκή απάντηση στο μεταναστευτικό ζήτημα.

Πέντε, είναι τα βασικά ζητούμενα σε αυτό το στάδιο:

Πρώτον, η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης μεταξύ των κρατών μελών στη εφαρμογή των υφιστάμενων αποφάσεων. Μια ΕυρωπαϊκήΔύναμηΆμεσηςΔράσης στη βάση του άρθρου 78.3 της Σ.Λ.Ε.Ε. θα πρέπει να αναλάβει την ευθύνη της εποπτείας στη διαδικασία καταγραφής όλων των εισερχόμενων, την εποπτεία της διαδικασίας χορήγησης ασύλου, τη διασφάλιση αξιοπρεπών συνθηκών διαβίωσης στους πρόσφυγες, το συντονισμό της διαδικασίας μετεγκατάστασης στα κράτη -μέλη.

Δεύτερον,η λήψη απόφασης για τη δημιουργία Ευρωπαϊκής Ακτοφυλακής και Συνοριοφυλακής σε συνδυασμό με μια νέα πολιτική για το Άσυλο. Σήμερα 28 κράτη -μέλη εφαρμόζουν 28 διαφορετικές διαδικασίες ομοίων κριτήριων στη χορήγηση ασύλου. Βασική αρχή του νέου κανονισμού θα πρέπει να είναι η δίκαιη κατανομή των προσφύγων στη βάση πληθυσμιακών κριτηρίων, ΑΕΠ, ποσοστού ανεργίας και αριθμού αιτήσεων.

Τρίτον, η αναθεώρηση του πλαισίου συνεργασίας με τη Τουρκία. Η Ε.Ε. πρέπει να συνδέσει το ύψος και το ρυθμό εκταμίευσης της βοήθειας προς την Τουρκία με μετρήσιμα αποτελέσματαστην αποτροπή των μεταναστευτικών ροών και τον ρυθμό επανεισδοχής μεταναστών.Η άσκηση πίεσης ώστε να συμπεριληφθεί στις υποχρεώσεις της Άγκυρας η επαναφορά του καθεστώτος θεώρησης βίζας ιδιαίτερααπό τις χώρες του Μαχκρέμπ είναι επιτακτική .Η Τουρκία επανέφερε το καθεστώς θεώρησης για Σύριους προερχόμενους από το Λίβανο και την Ιορδανία με αποτέλεσμα την άμεση μείωση των προσφύγων από αυτές τις χώρες. Μολονότι δεν είναι εύκολο, καθότι συνδέεται με ζητήματα γεωπολιτικής επιρροής και οικονομικών σχέσεων, θα πρέπει να ζητηθεί ευθέως και να ασκηθεί πίεση ώστε να συμπεριληφθεί στις υποχρεώσεις της Άγκυρας της η (έστω προσωρινά) θεώρηση βίζας ώστε να μειωθεί ο αριθμός των οικονομικών μεταναστών.

Τέταρτον η μη δυνατότητα αίτησης χορήγησης ασύλου σε χώρεςεκτός Ε.Ε. όπως η Τουρκία, ο Λίβανος και η Ιορδανία είναι ένα από τους πιο σημαντικούς λόγους που οι πρόσφυγες αναλαμβάνουν το ρίσκο ενός ταξιδιού προς την Ευρώπη.Εάν αυτό το ενδεχόμενο συνδυαστεί από την πλευρά της Ε.Ε. με την παροχή οικονομικής βοήθειας απευθείας στους πρόσφυγες για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης τους, δημιουργούνται οι προϋποθέσεις μεσοπρόθεσμα για την δημιουργία μιας «νόμιμης» οδού διέλευσης που αίρει το λόγο ύπαρξης παράνομων διακινητών.

Πέμπτον, μια νέα μεταναστευτική πολιτική που θα ενσωματώνει περιορισμένο αριθμό προσφύγων και μεταναστών, στη βάση συγκεκριμένων κριτήριων σε συνδυασμό με μια αποτελεσματική πολιτική επαναπατρισμού των περισσοτέρων. Η Ε.Ε. έχει θεσπίσει ένα βασικό εργαλείο προς αυτή την κατεύθυνση, την Ευρωπαϊκή Μπλε Κάρτα για τη χορήγηση εξειδικευμένης εργασίας σε οικονομικούς μετανάστες. Η φιλοσοφία αυτού του εργαλείου πρέπει να αναθεωρηθεί.ώστε να εντάξει στις προβλέψεις της κατά προτεραιότητα τόσο εξειδικευμένους όσο και τους ανειδίκευτους πρόσφυγες.Παράλληλα, η Ε.Ε. πρέπει να συνδέσει τη όποια σύγχρονη ή μελλοντική ευρωπαϊκή χρηματοδότηση και βοήθεια προς τα κράτη της περιφέρειας με την αποτροπή μεταναστευτικών ροών. Η Ευρώπη σήμερα δεν έχει υπογράψει συμφωνίες επαναπροώθησης και επανεισδοχής με πολλά κράτη της περιφέρειας. Χρειάζεται να αναληφθεί άμεσα σχετική πρωτοβουλία για τη σύναψη τέτοιων συνεργασιών αλλά και την εφαρμογή των υφιστάμενων. Τέλος, πρωτοβουλίες πρέπει να αναληφθούν για μια διεθνή εκστρατεία ώστε πολλάπεριφερειακά κράτη, ιδίως του Κόλπου, να ενσωματώσουν στο εθνικό τους δίκαιο τη νομική έννοια του πρόσφυγα με επικύρωση της σχετικής Συνθήκης της Γενεύης και το Πρωτόκολλο για το καθεστώς των Προσφύγων.