Γίνεται να κάθεσαι να φωτογραφίζεις μια γυναίκα την ώρα που ο άνδρας της την πλακώνει στο ξύλο; Η αμερικανίδα φωτογράφος Ντόνα Φεράτο το κάνει εδώ και 32 χρόνια. Μιλώντας στην ταινία μικρού μήκους «I’m Unbeatable» («Είμαι αχτύπητη») που πρόβαλε προ ημερών στην ιστοσελίδα του το «Αtlantic», η Φεράτο εξηγεί πως όλα ξεκίνησαν όταν άρχισε να φωτογραφίζει ένα φαινομενικά αγαπημένο ζευγάρι: τον Γκαρθ και τη Λίσα. Εκείνοι τής άνοιξαν το σπίτι τους και πόζαραν ηδυπαθώς, πιο πολύ για να της εκθέσουν τη σεξουαλικά απελευθερωμένη καθημερινότητά τους, μόνοι τους, αλλά και με φίλους.
Μια μέρα, όμως, όλα άλλαξαν. Κρατούσε την κάμερα στο χέρι όταν είδε τον Γκαρθ να σπρώχνει τη Λίσα. Τράβηξε πάλι ανακλαστικά μια φωτογραφία, ήταν ένας ανορθόδοξος τρόπος να τον κάνει να νιώσει άσχημα. Το ίδιο βράδυ, μέσα στο μπάνιο, ο Γκαρθ και η Λίσα τσακώνονται ξανά. Εκείνος αρχίζει να της δίνει χαστούκια μπροστά στον γιο τους που κλαίει γοερά. Τους τράβηξε πάλι φωτογραφία, περισσότερο από την αμηχανία και το σοκ. Αμέσως μετά, βέβαια, άρπαξε τον Γκαρθ από το μπράτσο ζητώντας του να σταματήσει. Εκείνος την έσπρωξε ουρλιάζοντας πως θα κάνει ό,τι θέλει, γιατί «είναι η γυναίκα μου». Ηταν τα πρώτα σε μια σειρά από επώδυνα, διεισδυτικά, αποτρόπαια, καθημερινά κλικ.
Το τηλέφωνο του σπιτιού της Ντόνα Φεράτο δεν άργησε να μετατραπεί σε hotline για κακοποιημένες γυναίκες από όλον τον κόσμο. Είχε γίνει μια απρόθυμη, αλλά στρατευμένη «voyeuse» στη σιωπηρή βία του διπλανού διαμερίσματος. Αρχισε να τραβάει φωτογραφίες μέσα σε νοσοκομεία, σε κέντρα στήριξης, σε σπίτια με τη μαμά να καλεί την Αστυνομία και τα παιδιά από δίπλα να σπαράζουν κ.ο.κ. «Ζεις μέσα στο σπίτι σου, που θα πρέπει να είναι για εσένα ένα καταφύγιο, και όμως είναι σαν να ζεις σε εμπόλεμη ζώνη» συνοψίζει η ίδια τη μακρά «θητεία» της δίπλα σε αυτές τις γυναίκες. Και η Φεράτο δεν γνωρίζει καν πως η ενδοοικογενειακή βία κοστίζει πολύ περισσότερο από όλες μαζί τις ένοπλες συγκρούσεις που μαίνονται αυτή τη στιγμή στον κόσμο (Συρία, Ουκρανία κ.ο.κ.). Το είχαν αποκαλύψει σε περυσινή έκθεσή τους (για λογαριασμό του Copenhagen Consensus Center) οι ερευνητές Ανκε Χέφερ του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και ο Τζέιμς Φίρον του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ. To «κοστίζει» είναι κυριολεκτικό: με 8 τρισεκατομμύρια επιβαρύνει την παγκόσμια οικονομία ετησίως η ενδοοικογενειακή βία εις βάρος γυναικών (και παιδιών) έναντι 170 δισ. τον χρόνο που αποτιμώνται συνολικά όλοι οι πόλεμοι.
Στην Ελλάδα ο πόλεμος του διπλανού διαμερίσματος έχει αγγίξει πλέον δυσθεώρητα βάθη (σύμφωνα με το τελευταίο, αποκαρδιωτικό ευρωβαρόμετρο, το 34% των Ελλήνων –το τρίτο υψηλότερο ποσοστό στην Ευρώπη –γνωρίζει στον περίγυρο ή στη γειτονιά κάποια γυναίκα που έχει πέσει θύμα ενδοοικογενειακής βίας). Σήμερα ο περιφερόμενος μύθος γύρω από τη συζυγική κακοποίηση –ότι «ανθεί» πρωτίστως στην οικονομική δυσπραγία –εδραιώνεται: το 44% των ανδρών που εκδηλώνουν βία έναντι των συντρόφων τους είναι, σύμφωνα με την έρευνα της Εταιρείας Μελέτης Ανθρώπινης Σεξουαλικότητας (ΕΜΑΣ, 2013), άνεργοι, χωρίς βέβαια να απουσιάζουν τα κρούσματα και σε σπίτια με σίγουρες δουλειές και μεγάλα εισοδήματα.
Ολο και πιο πολλές τέτοιες τραγικές οικόσιτες ιστορίες βγαίνουν στο φως (ακόμη και στις αυλές των σχολείων, από μαθητές του δημοτικού που κάποια στιγμή «σπάνε» και εξομολογούνται). Σήμερα, απλώς δεν μπορείς πια να προσποιείσαι ότι δεν βλέπεις (όπως ήταν ο κανόνας τις καλές εποχές, στην ενοχική, μάτσο, «μην ανακατεύεσαι» Ελλάδα).
Η φωτογραφία που ξεχωρίζει η Ντόνα Φεράτο από την ομολογουμένως δυσκολοχώνευτη συλλογή της είναι εκείνη με τον μικρό Αφροαμερικανό Ντάιμοντ που, με την τηλεόραση να παίζει ακόμη στο φόντο, φωνάζει οργισμένος στον πατέρα του, ο οποίος έχει ήδη φορέσει τις χειροπέδες και συνοδεύεται προς την έξοδο του σπιτιού από τους αστυνομικούς. Είναι αυτή που θέλει να σκέφτεται όταν κλείνει τα μάτια της το βράδυ. Γιατί είναι ένα κλικ ελπίδας και ετοιμότητας. Οχι βολικής σιωπής.

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 10 Ιανουαρίου 2016

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ