Μια Νέα Καλή Χρονιά για την Ευρώπη;

Καθώς η Ευρώπη ετοιμάζεται για την έλευση του νέου έτους, βρίσκεται αντιμέτωπη μία «τέλεια καταιγίδα» πολιτικών προκλήσεων. Η στρατηγική που εφάρμοσε κατά το παρελθόν – να καταφέρνει μετά βίας να ξεπερνά μια σειρά από καταστροφές –ενδέχεται να μην επαρκεί πλέον. Φυσικά, η ΕΕ δεν είναι άπειρη όσον αφορά τη διαχείριση κρίσεων. Η κρίση του ευρώ για παράδειγμα, αναμενόταν ευρέως πως θα την κατέστρεφε αλλά έπειτα από δύο χρόνια δύσκολων Συνόδων Κορυφής, το ζήτημα διευθετήθηκε. Η Ελλάδα παραμένει σε κακή κατάσταση, αλλά εξακολουθεί να είναι μέλος της ΕΕ και της ευρωζώνης. Και η ΕΕ έχει πλέον ισχυρότερους μηχανισμούς για τον συντονισμό της οικονομικής πολιτικής.

Αλλά η κατάσταση σήμερα είναι πολύ πιο απαιτητική – αν μη τι άλλο λόγω του μεγάλου αριθμού σοβαρών προκλήσεων που αντιμετωπίζει η Ευρώπη. Απέχοντας πολύ από τον «κύκλο των φίλων» που κάποτε είχαν οραματιστεί οι ηγέτες της ΕΕ, η ευρωπαϊκή γειτονιά έχει μετατραπεί σε έναν «δακτύλιο φωτιάς», που τροφοδοτείται σε μεγάλο βαθμό από τον συνδυασμό της ισλαμιστικής τρομοκρατίας και της ρωσικής επιθετικότητας στην ανατολική Ουκρανία.

Μία από αυτές τις προκλήσεις είναι η προσφυγική κρίση, που τροφοδοτείται από τις συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή, ιδιαίτερα στη Συρία. Το 2016, οι χώρες της ΕΕ αναμένεται να αντιμετωπίσουν αυτήν την άμεση πρόκληση, συμφωνώντας σε βασικά βήματα που πρέπει να γίνουν για τον έλεγχο των συνόρων αλλά και για να μοιραστούν το βάρος της μετανάστευσης πιο δίκαια. Αλλά οι μακροπρόθεσμες προκλήσεις – η ενσωμάτωση των προσφύγων στην ευρωπαϊκή κοινωνία και η αντιμετώπιση της ανόδου των ξενοφοβικών πολιτικών κομμάτων – θα είναι πολύ πιο δύσκολες.

Ακόμη και χωρίς την κρίση των προσφύγων, η ΕΕ θα ήταν και πάλι αντιμέτωπη με ένα απαιτητικό προγραμματισμό. Η πρόοδος όσον αφορά την Διατλαντική Συμφωνία Εμπορίου και Επενδύσεων (ΤΤΙP) και την ενιαία ψηφιακή αγορά είναι κεντρικής σημασίας για την παγκόσμια ανταγωνιστικότητα της ΕΕ, όπως είναι και οι προσπάθειες για την υλοποίηση της προγραμματισμένης ένωσης των κεφαλαιαγορών.

Για την εκπλήρωση των στόχων αυτής της ατζέντας, η ΕΕ θα πρέπει να δείξει τον καλύτερό της εαυτό, με τις χώρες –μέλη να συνεργάζονται αποτελεσματικά σε πολλαπλά μέτωπα. Αυτό θα είναι εξαιρετικά δύσκολο σε μια περίοδο που η Βρετανία φλερτάρει με την αποχώρηση. Παρότι φαίνεται όλο και πιο πιθανό πως ο βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον θα έρθει σε συμφωνία με τους Ευρωπαίους ομολόγους του έως τον Φεβρουάριο, οι πιθανότητες να εγκρίνουν οι βρετανοί ψηφοφόροι τη συμφωνία στο δημοψήφισμα το οποίο ο Κάμερον έχει δεσμευτεί πως θα πραγματοποιηθεί έως το 2017, δεν ξεπερνούν το 50%.

Η συνεπακόλουθη αβεβαιότητα είναι εξαιρετικά επιζήμια. Μια ψήφος κατά της συμμετοχής της Βρετανίας στην ΕΕ θα αποτελούσε καταστροφή για την Ευρώπη. Η σημαντική μείωση της γεωπολιτικής επιρροής της ΕΕ, θα ενίσχυε τις αντιευρωπαϊκές δυνάμεις και σε άλλες χώρες. Έπειτα από περισσότερο από μισό αιώνα διεύρυνσης, η ΕΕ θα άρχιζε ξαφνικά να συρρικνώνεται. Η αντιμετώπιση των συνεπειών μιας εξόδου της Βρετανίας θα κατανάλωνε πάρα πολύ πολιτικό οξυγόνο κατά επόμενα χρόνια και η Ευρώπη δεν θα μπορούσε να διαχειριστεί τις μυριάδες άλλες προκλήσεις με τις οποίες βρίσκεται αντιμέτωπη.

Ό,τι και αν συμβεί, ένα πράγμα είναι σίγουρο: σε ένα ή δύο χρόνια από τώρα, η ΕΕ θα είναι πολύ διαφορετική. Ενδέχεται να είναι διασπασμένη και τόσο απορροφημένη στην προσπάθεια να σταματήσει τη διάλυσή της που θα σκοντάφτει σε όλα τα άλλα ζητήματα που αντιμετωπίζει. Ή, αντίθετα, θα μπορούσε να είναι μια δυναμική ένωση στην οποία θα περιλαμβάνεται η Βρετανία και θα έχει διευθετήσει τα ζητήματα των προσφύγων, των συνόρων, του ασύλου, οριστικοποιώντας παράλληλα τη Διατλαντική Συμφωνία Εμπορίου και Επενδύσεων (ΤΤΙP) και την ενιαία ψηφιακή αγορά. Υπό αυτήν την έννοια, το αν η νέα χρονιά θα είναι καλή για την Ευρώπη μπορεί κάλλιστα να καθορίσει αν θα είναι καλή και η επόμενη δεκαετία – τόσο για την Ευρώπη όσο και εκείνους, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, που εξαρτώνται από αυτήν.