Οι εχθροί του Χάβελ κατέλαβαν την Κεντρική Ευρώπη

Η 17η Νοεμβρίου είναι μία σημαντική ημερομηνία για την Τσεχική Δημοκρατία. Είναι μία εθνική εορτή που σηματοδοτεί την έναρξη της Βελούδινης Επανάστασης το 1989, η οποία έβαλε τέλος – ομαλά και χωρίς βία – σε πάνω από τέσσερις δεκαετίες ενός σκληρού κομμουνιστικού καθεστώτος. Σύντομα ακολούθησε η άνοδος στην προεδρία του πιο γνωστού υπέρμαχου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων της Τσεχίας, του θεατρικού συγγραφέα Βάτσλαβ Χάβελ. Ομως η φετεινή τελετή ήταν μία προσβολή στην κληρονομιά αυτής της επανάστασης.

Για να τον επίσημο εορτασμό είναι σύνηθες ο τσέχος πρόεδρος να μιλάει σε δημόσιες εκδηλώσεις. Πέρυσι η επέτειος δεν πήγε καλά για τον πρόεδρο Μίλος Ζέμαν, που ανέλαβε την προεδρία το 2013 έχοντας νωρίτερα διατελέσει πρωθυπουργός. Το κοινό του πέταξε αυγά, μάλλον εξαιτίας της μεταστροφής του στο θέμα των ρωσικών δράσεων στην Ουκρανία. Έκτοτε η δημοτικότητά του επλήγη ακόμη περισσότερο, εξαιτίας περιστατικών που εθεάθη μεθυσμένος σε δημόσιο χώρο, για την αντίθεσή του στα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων και για την άρνηση ότι η κλιματική αλλαγή προκαλείται από τον ανθρώπινο παράγοντα.

Φέτος ο Ζέμαν βρήκε τρόπο για να αποσπάσει μία πιο θετική αντίδραση. Γνωστός για την αντίθεσή του η Τσεχία να δεχθεί πρόσφυγές από εμπόλεμες χώρες της Μέσης Ανατολής, μίλησε σε μία συγκέντρωση που διοργανώθηκε – και πραγματοποιήθηκε στο σημείο που ξεκίνησε η Βελούδινη Επανάσταση – από μία αντιμουσουλμανική οργάνωση που ονομάζεται «Μπλοκ κατά του Ισλάμ». Μέχρι στιγμής, όπως όλοι γνωρίζουν, οι πρόσφυγες από τη Συρία, το Ιράκ και το Αφγανιστάν δεν θέλουν να εγκατασταθούν στη Τσεχία και ο αριθμός των αιτούντων άσυλο από εκείνες τις χώρες είναι κάτω από 100.

Δεν έχει σημασία: ο Ζέμαν βρήκε ευκαιρία να αυξήσει τη δημοτικότητά του στοχεύοντας στο ρατσιστικό και ξενοφοβικό αίσθημα. Δυστυχώς ο Ζέμαν δεν είναι ο μοναδικός ηγέτης της Κεντρική Ευρώπης που επιχειρεί να εκμεταλλευτεί τον εθνικισμό και τον ανταγωνισμό κατά των μειονοτήτων, που έχει γίνει η κυρίαρχη ιδεολογία στην περιοχή. Η γειτονική Σλοβακία, που ανήκε στην Τσεχοσλοβακία την περίοδο της Βελούδινης Επανάστασης, αρχικά είπε ότι θα δεχόταν μόλις 200 σύρους πρόσφυγες και ότι έπρεπε να είναι χριστιανοί.

Πολωνοί αξιωματούχοι πρότειναν ένα παρόμοιο θρησκευτικό τεστ. Η προσοχή της κοινής γνώμης έχει στραφεί στον ούγγρο πρωθυπουργό Βίκτορ Όρμπαν και τον φράκτη που κατασκεύασε για να αποτρέψει τους πρόσφυγες να φθάσουν στη Γερμανία, τη Σουηδία και λίγες ακόμη χώρες όπου μπορεί να είχαν τύχαιναν καλύτερης υποδοχής. Για εμάς, οι επαναστάσεις της Ανατολικής Ευρώπης το 1989, μας φαινόντουσαν ένα πολύ σπουδαίο επίτευγμα για τον σκοπό μας.

Και σε μεγάλο βαθμό, είναι αλήθεια: Τσέχοι, Σλοβάκοι, Πολωνοί και Ούγγροι – όλοι πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης – απολαμβάνουν έναν βαθμό ελευθερίας που δεν μπορούσαν να φανταστούν υπό την κομμουνιστική κυριαρχία. Παρ’ όλα αυτά όσα συνέβησαν το τελευταίο τέταρτο του αιώνα, κατέστησαν ξεκάθαρο ότι ήμασταν υπερβολικά αισιόδοξοι και ίσως αφελείς για τις αλλαγές που θα επέρχονταν.

Η υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τον Χάβελ – είτε επρόκειτο για μη δημοφιλείς μειονότητες όπως οι Ρομά είτε για τα τρία εκατομμύρια Σουδήτες Γερμανούς που εκδιώχθηκαν από την Τσεχοσλοβακία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο – συνέβαλλε στο να γίνει περισσότερο αρεστός σε διεθνές επίπεδο από ό,τι στο εσωτερικό. Σήμερα, η φήμη της Τσεχίας πλήττεται. Είτε μας αρέσει είτε όχι, το σύμβολο της χώρας είναι ο δημαγωγός Ζέμαν και όχι ο δημοκράτης Χάβελ.