Μαγική εικόνα

Από µακριά η λίµνη Δόξα ήταν µια µαγεία. Δεν υπάρχει καλύτερη εποχή από το φθινόπωρο για να την επισκεφθείς: όταν το κίτρινο, το πορτοκαλί και το κατακόκκινο των «feuilles mortes» έρχονται να προσθέσουν επιπλέον γοητεία στο ήδη σαγηνευτικό τοπίο. Αφωνοι, όσο πλησιάζαμε με το αυτοκίνητο, παρατηρούσαμε τις εικόνες που ξετυλίγονταν έξω από τα τζάμια των παραθύρων μας, νιώθοντας, με την πολύτιμη συνδρομή της ομίχλης και της ψιλής βροχής, πως μπαίναμε σε ένα παραμύθι, από εκείνα όπου τα δέντρα είναι από χρυσό, τα μανιτάρια είναι διαμαντένια, η χλόη μεταξωτή και στην επόμενη στροφή μάς περιμένει ένα τεράστιο κουνέλι (α λα «Xenia» του Πάνου Κούτρα) για να μας ξεναγήσει στον παραμυθόκοσμό του και να μας κεράσει καρότα από αμυγδαλόπαστα.

Ομως ο κόσμος του συμπαθητικού κούνελου, με το που αφήσαμε το αυτοκίνητο και κατηφορίσαμε προς τις όχθες με τις καλαμιές, στη μεριά του φράγματος, για να τραβήξουμε τις πρώτες φωτογραφίες, ξαφνικά έχασε κάθε παραμυθένια διάσταση και μετατράπηκε σε χωματερή. Τενεκεδάκια από κονσέρβες, πλαστικά κύπελλα από καφέδες, μπουκάλια, καπάκια, χρησιμοποιημένες χαρτοπετσέτες, ακόμη και παπούτσια, πεταμένα παντού γύρω μας, διέκοψαν το όνειρο και μας θύμισαν σε ποια χώρα βρισκόμασταν. Σε μια χώρα όπου οι κάτοικοί της, αφού έχουν μετατρέψει τους χώρους γύρω από τα σπίτια τους σε σκουπιδότοπους, ταξιδεύουν δεκάδες (και εκατοντάδες) χιλιόμετρα για να πετάξουν κι άλλα σκουπίδια σε περιοχές μοναδικού φυσικού κάλλους. Γιατί την ομορφιά της φύσης, μαθημένοι στην κατασκευασμένη (από εμάς τους ίδιους) αφύσικη ασχήμια που κυκλώνει τη ζωή μας, δεν την αντέχουμε.

Λίγες ώρες µετά τη βόλτα-σοκ, διάβασα στο «Βήμα» πως «επτά στους δέκα Ελληνες πιστεύουν ότι ο πολιτισμός μπορεί να βοηθήσει στην έξοδο της χώρας από την κρίση» και πως στην Πανελλαδική Στατιστική Ερευνα «Σφυγμός Πολιτισμού», που διεξήχθη από 16 έως 21 Οκτωβρίου, οι ερωτώμενοι στη συντριπτική τους πλειοψηφία δηλαδή το 86%, θεωρούν πως πρέπει να επενδύσουμε στον πολιτισμό. Δεδομένου ότι πολιτισμός δεν είναι μόνο η Ακρόπολη, το Μέγαρο Μουσικής και η Πινακοθήκη, αλλά και η στάση μας απέναντι στα πράγματα, η κοινωνική μας συμπεριφορά, η τήρηση των κανόνων, η καθημερινή μας κουλτούρα, υποθέτω πως τη ζημιά στη λίμνη Δόξα την είχαν κάνει «εκπρόσωποι» του υπόλοιπου 14%, τα μέλη μιας μειοψηφίας (;) που ο πολιτισμός δεν την εκφράζει, δεν τη συγκινεί, δεν την πείθει ως δύναμη ανάπτυξης και ευημερίας.

Το ίδιο βράδυ, στο (πολύ καλό) εστιατόριο της επαρχιακής πόλης όπου διανυκτερεύσαμε, μέσα σε μια αίθουσα που χωρούσε οριακά 10-12 τραπέζια, οι περισσότεροι θαμώνες κάπνιζαν. «Εδώ δεν ισχύει ο αντικαπνιστικός νόμος» σχολιάσαμε και θυμηθήκαμε πάλι το ρεπορτάζ περί πολιτισμού. Στο «τρεις στους δέκα» πρέπει να ανήκαν και οι θεριακλήδες γύρω μας. Στο «τρεις στους δέκα», και οι θεριακλήδες που κάπνιζαν αρειμανίως στο εστιατόριο που φάγαμε την επομένη –σε άλλη πόλη αυτό. Η πανεθνική απαίτηση για περισσότερο πολιτισμό ήρθε ξανά και ξανά στο μυαλό μου εκείνο το διήμερο της εκδρομής και όταν περάσαμε από μουσεία με σημαντικά εκθέματα, που όμως οι τοίχοι τους έσταζαν υγρασία, από υπαίθριους αρχαιολογικούς χώρους κλειδωμένους, ελλείψει υπαλλήλων, από χωριά που θα μπορούσαν να είναι πολύ όμορφα αν δεν είχαμε αφήσει τα περισσότερα παλιά σπίτια να καταρρεύσουν και αν δεν είχαμε χτίσει δίπλα τους μεζονέτες-τέρατα.

Σε ποιον να πεις τώρα ότι πολιτισμός είναι όλα αυτά μαζί, και η καθαρή λίμνη Δόξα, και τα φροντισμένα περιφερειακά μουσεία, και οι πολίτες που δεν καπνίζουν μέσα στα μούτρα σου. Πως πολιτισμός σημαίνει να μην ντρέπεσαι όποτε κοιτάζεις γύρω σου τους ανθρώπους, τα έργα και τη συμπεριφορά τους. Και πού έχει τις ρίζες του είπαμε; Επιστρέφω στη δημοσίευση του «Βήματος»: «Το 25% των πολιτών πιστεύει ότι το εκπαιδευτικό σύστημα δεν βοηθάει καθόλου στη δημιουργία πολιτιστικής συνείδησης». Αυτά.

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 15 Νοεμβρίου 2015