Το Βήμα – The New York Times
Προκαλώντας χωρίς αμφιβολία έκπληξη σε πολλούς από όσους παρακολούθησαν το προεδρικό ντιμπέιτ, ο Μπέρνι Σάντερς αναφέρθηκε στη Δανία ως παράδειγμα για το πως ο κράτος στηρίζει τους εργαζόμενους. Η Χίλαρι Κλίντον διαφώνησε λέγοντας ότι «δεν είμαστε Δανία», αλλά συμφώνησε ότι η Δανία είναι ένα παράδειγμα που εμπνέει. Τέτοιος διάλογος θα ήταν αδιανόητος μεταξύ Ρεπουμπλικάνων, που αδυνατούν να μιλήσουν για το ευρωπαϊκό Κράτος Πρόνοιας χωρίς να προσθέσουν τη λέξη «καταρρέει». Βασικά στον Ρεπουμπλικανικό Πλανήτη, ολόκληρη η Ευρώπη είναι απλά μία μεγαλύτερη εκδοχή της Ελλάδας.
Αλλά πόσο σπουδαίοι είναι οι Δανοί στην πραγματικότητα; Η απάντηση είναι ότι η Δανία κάνει πολλά πράγματα σωστά και με αυτό τον τρόπο ακυρώνει πολλά από όσα οι συντηρητικοί υποστηρίζουν για την οικονομία. Και επίσης μπορούμε να μάθουμε πολλά από όσα η Δανία κάνει λάθος.
Η Δανία διατηρεί ένα κράτος πρόνοιας – ένα σετ κυβερνητικών προγραμμάτων για τη διατήρηση της οικονομικής ασφάλειας – που οι φιλελεύθεροι Αμερικανοί ούτε καν ονειρεύονται. Η Δανία προσφέρει καθολική κάλυψη υγείας, η φοίτηση στα πανεπιστήμια είναι δωρεάν και οι φοιτητές λαμβάνουν επίδομα, οι παιδικοί σταθμοί χρηματοδοτούνται από το κράτος σε μεγάλο βαθμό. Συνολικά, οι εργαζόμενες οικογένειες λαμβάνουν πάνω από τρεις φορές περισσότερη βοήθεια, επί του ΑΕΠ, σε σχέση με τις αμερικανικές. Για να πληρώνει για αυτά τα προγράμματα, η Δανία συλλέγει πολλούς φόρους. Η φορολόγηση των υψηλότερων εισοδημάτων είναι 60,3%.
Συνολικά τα έσοδα από τους φόρους στη Δανία αναλογούν στο μισό του εθνικού εισοδήματος, ενώ στις ΗΠΑ στο 25%. Περιγράψτε αυτές τις πολιτικές σε οποιονδήποτε συντηρητικό αμερικανό και θα προβλέψει την καταστροφή. Σίγουρα αυτές οι γενναιόδωρες προσφορές δεν δημιουργούν κίνητρο για εργασία, ενώ οι υψηλοί φόροι οδηγούν σε φοροδιαφυγή αυτούς που δημιουργούν θέσεις εργασίας ή τους υποχρεώνουν να εγκαταλείψουν τη χώρα. Παραδόξως όμως η Δανία δεν μοιάζει με σκηνή από το «Mad Max». Αντίθετα είναι ένα πλούσιο έθνος που τα πάει πολύ καλά στη δημιουργία θέσεων εργασίας. Στην πραγματικότητα, ενήλικοι στα πρώτα χρόνια που θα βγουν στην αγορά εργασίας είναι πιο πιθανό να βρουν δουλειά στη Δανία σε σχέση με τις ΗΠΑ. Η παραγωγικότητα είναι σχεδόν ίδια με εδώ, αν και το κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι χαμηλότερο, κυρίως επειδή οι Δανοί έχουν περισσότερες διακοπές.
Είναι δύσκολο να φανταστούμε μία πιο αποτελεσματική απάντηση στο δόγμα κατά της φορολόγησης και της κυβέρνησης από τη Δανία. Είναι όμως όλα άψογα στην Κοπεγχάγη; Όχι. Η Δανία είναι πολύ πλούσια αλλά η οικονομία της έχει δεχθεί ισχυρό πλήγμα τα τελευταία χρόνια, επειδή η ανάκαμψή της από την παγκόσμια οικονομική κρίση είναι αργή. Στην πραγματικότητα η μείωση κατά 5,5% στο πραγματικό ΑΕΠ από το 2007, είναι συγκρίσιμο με τη μείωση σε κράτη όπως η Πορτογαλία και η Ισπανία, παρότι η Δανία δεν έχασε ποτέ την εμπιστοσύνη των επενδυτών. Τί εξηγεί τις κακές αυτές επιδόσεις; Η απάντηση είναι, κατά κύριο λόγο, η κακή νομισματική και δημοσιονομική πολιτική. Η Δανία δεν έχει υιοθετήσει το ευρώ, αλλά διαχειρίζεται το νόμισμά της σαν να είχε ευρώ, που σημαίνει ότι οι συνέπειες των νομισματικών σφαλμάτων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας επηρεάζουν και την ίδια.
Και ενώ η χώρα δεν δέχθηκε πιέσεις για να μειώσει τις δαπάνες, υιοθέτησε και αυτή τη λιτότητα. Αλλά τα νομισματικά και δημοσιονομικά λάθη της Δανίας δεν λένε κάτι για τη βιωσιμότητα του κράτους πρόνοιας. Στην πραγματικότητα, εκείνοι που απορρίπτουν την καθολική κάλυψη υγείας και την επιχορήγηση των παιδικών σταθμών είναι και εκείνοι που απαιτούν υψηλότερα επιτόκια και μείωση των δαπανών σε μία οικονομία που ήδη βρίσκεται σε ύφεση. Οι αμερικανοί συντηρητικοί, επιδοκιμάζουν κάποιες πολιτικές της Δανίας – αλλά μόνο εκείνες που έχουν αποτύχει. Οπότε ναι, μπορούμε να μάθουμε πολλά από τη Δανία, τόσο από τις επιτυχίες όσο και από τις αποτυχίες της. Και να πω ότι ήταν ευχαρίστηση αλλά και ικανοποίηση να ακούω ανθρώπους που μπορεί κάποια στιγμή να γίνουν πρόεδροι να λένε ότι μπορούμε να μάθουμε από άλλες χώρες αντί απλά να φωνάζουν «ΗΠΑ! ΗΠΑ! ΗΠΑ!».
