Πολύπλευρη κρίση, απόλυτη προσφυγική καταιγίδα

Οι Κινέζοι αναφέρουν συχνά ότι στη γλώσσα τους, το ιδεόγραμμα για την κρίση και την ευκαιρία είναι ένα και το αυτό. Αλλά αν και πράγματι η κρίση και η ευκαιρία πηγαίνουν συχνά χέρι –χέρι, δύσκολα διακρίνουμε ευκαιρίες στην σημερινή Ευρώπη της κρίσης.

Ένας λόγος είναι ότι η κρίση ήταν τόσο αναπάντεχη. Αίφνης το πολιτικό, οικονομικό και στρατηγικό μέλλον της Ευρώπης μοιάζουν πιο αβέβαια απ’ όσο αναμέναμε πριν από ένα χρόνο.

Ένας ακόμη λόγος ανησυχίας είναι ότι η Ευρώπη δεν αντιμετωπίζει μία κρίση αλλά πολλές. Η πρώτη είναι οικονομική: αφενός η σημερινή πραγματικότητα της αργής ανάπτυξης, αφετέρου η προοπτική ότι αυτή ακριβώς η αργή ανάπτυξη θα συνεχιστεί επ’ αόριστον, κυρίως λόγω των πολιτικών που αποθαρρύνουν τις επενδύσεις και τις προσλήψεις.

Η δεύτερη κρίση απορρέει από τις ενέργειες της Ρωσίας στην Ουκρανία. Δεν υπάρχει προοπτική να εγκαταλείψει η Μόσχα την Κριμαία, ενώ συσσωρεύονται τα ερωτήματα για τις προσθέσεις της στην ανατολική Ουκρανία και τις χώρες της Βαλτικής. Ως αποτέλεσμα, η γεωπολιτική επέστρεψε στην Ευρώπη σε μια εποχή χαμηλών αμυντικών δαπανών.

Η τρίτη και πιο πιεστική κρίση είναι αποτέλεσμα των τεράστιων ροών προσφύγων από τη Μέση Ανατολή και αλλού, η οποία έφερε στο φως νέα χάσματα ανάμεσα στα κράτη –μέλη της ΕΕ καθώς και ερωτηματικά για την αρχή των ανοιχτών συνόρων και της ελεύθερης μετακίνησης.

Είναι προφανές ότι η πολιτική δεν μπορεί να πετύχει αν επικεντρώνεται στις επιπτώσεις και όχι στις αιτίες της προσφυγικής κρίσης. Την πιο θετική επίδραση θα είχε η ανάδειξη μιας νέας κυβέρνησης στη Δαμασκό. Άλλα βήματα όμως θα βελτίωναν την κατάσταση. Ένα από αυτά είναι η αύξηση της οικονομικής υποστήριξης των χωρών στην Ευρώπη και στη Μέση Ανατολή που φιλοξενούν πολλούς πρόσφυγες.

Άλλη χρήσιμη εξέλιξη θα ήταν η δημιουργία θυλάκων εντός της Συρίας όπου θα υπήρχε κάποια ασφάλεια. Οι θύλακες αυτοί απαιτούν την υποστήριξη των κουρδικών δυνάμεων ή επιλεγμένων αραβικών φυλών και την στρατιωτική συνδρομή των ΗΠΑ και άλλων.

Μια νέα συνολική διευθέτηση με την Τουρκία θα ήταν επίσης αναγκαία για να μειώσει την ροή τζιχαντιστών προς την Συρία και τον αριθμό των προσφύγων που κατευθύνονται προς βορρά. Η Τουρκία θα λάβει οικονομική και στρατιωτική βοήθεια με αντάλλαγμα να ασκεί μεγαλύτερο έλεγχο στα σύνορά της, ενώ το ζήτημα της μακροχρόνιας σχέσης της Ευρώπης με την Τουρκία πρέπει να τεθεί στο περιθώριο μέχρι να περάσει η κρίση.

Οι ΗΠΑ έχουν ιδιαίτερη ευθύνη να βοηθήσουν. Η αμερικανική εξωτερική πολιτική φέρει ουκ ολίγη ευθύνη για την έκβαση που οδήγησε στην προσφυγική κρίση, τόσο λόγω όσων έκανε όσο και λόγω όσων δεν έκανε στο Ιράκ, στη Συρία και αλλού στη Μέση Ανατολή.

Οι ΗΠΑ έχουν επίσης στρατηγικό συμφέρον να βοηθήσουν τη Γερμανία και την Ευρώπη να αντιμετωπίσουν την κρίση. Η Ευρώπη αντιπροσωπεύει το ένα τέταρτο της παγκόσμιας οικονομίας και παραμένει ένας από τους κυριότερους γεωπολιτικούς εταίρους της Αμερικής. Μια Ευρώπη κατακλυσμένη από μια δημογραφική πρόκληση, εκτός από τις υπόλοιπες προκλήσεις, οικονομικές και ασφαλείας, δεν θα είναι ούτε ικανή ούτε πρόθυμη να αποτελεί αποτελεσματικό εταίρο.

Σε όλα αυτά, ο χρόνος είναι πολύτιμος. Η Ευρώπη _ και ιδίως η Γερμανία _ δεν μπορούν να συντηρήσουν το στάτους κβο. Η αναμονή μιας λύσης στη Συρία δεν αποτελεί απάντηση, ενώ μικρότερα βήματα δεν θα λύσουν το πρόβλημα της Ευρώπης αλλά θα μπορούσαν να το καταστήσουν διαχειρίσιμο.