ΤΟ ΒΗΜΑ – The Project Syndicate
Περισσότερο από 18 μήνες αφότου ο πρώην πρόεδρος Βίκτορ Γιανουκόβιτς έπεσε από την εξουσία (και οδηγήθηκε στην εξορία), η κρίση στην Ουκρανία είναι σε αδιέξοδο. Ο αριθμός των νεκρών στην ανατολική Ουκρανία έχει αυξηθεί σε πάνω από 6.000 από τον Απρίλιο του 2014 – και η ένταση είναι επικίνδυνα υψηλή από γεωστρατηγική σκοπιά, καθώς και οι δύο πλευρές μοιάζουν έτοιμες να πολεμήσουν «μέχρι τον τελευταίο Ουκρανό».
Ο κίνδυνος τώρα, με τις δύο πλευρές να ανταλλάσσουν κατηγορίες σε μια ατμόσφαιρα αμοιβαίας δυσπιστίας, είναι ότι το σημερινό αδιέξοδο θα οδηγήσει σε μια πολύ πιο βαθιά κρίση μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης.

Συμβαίνει επίσης σε μια στιγμή που τα δύο τμήματα της Ευρώπης βρίσκονται σε αναζήτηση μιας νέας γεωπολιτικής, ή ακόμα και πνευματικής ταυτότητας. Ενώ η ΕΕ παλεύει με τα προβλήματα της μετανάστευσης και της ενοποίησης, η Ρωσία παρασύρεται μακριά από μια ευρωκεντρική πολιτισμική και οικονομική πορεία προς μια ευρασιατική εναλλακτική λύση. Και οι Ηνωμένες Πολιτείες – τουλάχιστον υπό τον πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα – έχουν υποχωρήσει σε ένα είδος ημι-απομόνωσης, αφήνοντας πίσω ανησυχητικές ζώνες αστάθειας και ανεπίλυτες κρίσεις.

Τί θα συμβεί, λοιπόν, στη συνέχεια; Με την Δυτική και την Ανατολική Ευρώπη να ταλανίζονται από πολιτικές συγκρούσεις και οικονομική στασιμότητα, οι πέντε αιώνες της ευρωπαϊκής παγκόσμιας κυριαρχίας πλησιάζουν στο τέλος τους. Η πραγματικότητα είναι ότι ζούμε τώρα σε έναν «πολυπολικό» κόσμο.

Αυτός μπορεί να αποδειχθεί, επίσης, προσωρινός καθώς δύο νέα γεωπολιτικά μακρο-μπλοκ αποκτούν δύναμη στον 21ο αιώνα. Το ένα επικεντρώνεται στις ΗΠΑ και στη φιλοδοξία τους να συνάψουν το Σύμφωνο Συνεργασίας των Δύο Πλευρών του Ειρηνικού (TPP) και την Διατλαντική Εταιρική Σχέση Εμπορίου και Επενδύσεων (ΤΤΙΡ).

Το δεύτερο μακρο-μπλοκ είναι η «Μεγάλη Ευρασία», που περιλαμβάνει την Κίνα, την Ρωσία, το Καζακστάν, το Ιράν, και, ενδεχομένως, την Ινδία. Γερά θεμέλια για το έργο αυτό τέθηκαν με την συμφωνία τον Μάιο του 2015 μεταξύ της Ρωσίας και της Κίνας να συντονίσουν την υπό ρωσική ηγεσία Ευρασιατική Οικονομική Ενωση (EEU) με την πρωτοβουλία για τον «Δρόμο του Μεταξιού» του προέδρου Σι Τζινπίνγκ, που έχει ως στόχο να φέρει τις οικονομίες της Κεντρικής Ασίας πιο κοντά στην Κίνα.

Το ερώτημα είναι αν αυτή η ευρύτερη Ευρασία μπορεί να βοηθήσει την Ευρώπη να βρει έναν τρόπο για να βγει από το σημερινό αδιέξοδο ασφαλείας. Κάποιοι στην Ευρώπη, χωρίς αμφιβολία, θα προτιμούσαν να ενισχύσουν τον Οργανισμό για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη – αλλά η αλήθεια είναι ότι ο ΟΑΣΕ, επιβαρυμένος από την ιστορία του Ψυχρού Πολέμου και από την αδυναμία του να εξασφαλίσει την μετά τον Ψυχρό Πόλεμο ειρήνη, είναι πολύ αμαυρωμένος για να διαδραματίσει αποφασιστικό ρόλο.

Μια εναλλακτική λύση θα μπορούσε να είναι ένας διάλογος μεταξύ της ΕΕ και της Ευρασιατικής Οικονομικής Ενωσης, αλλά αυτό θα είναι δύσκολο καθώς η EEU επιδιώκει στενότερες σχέσεις με την Κίνα και τους συμμάχους της στο Δρόμο του Μεταξιού.
Μια καλύτερη προσέγγιση θα ήταν να καλέσει – νωρίτερα παρά αργότερα – την Κίνα και τα κράτη της Ευρασίας να δημιουργήσουν με την πάροδο του χρόνου έναν κοινό οικονομικό χώρο από την Σαγκάη μέχρι την Λισαβόνα.

Υπάρχει προφανής δυναμική για την ΕΕ να συνεργαστεί εποικοδομητικά με τον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης (που δημιουργήθηκε το 2001 από την Κίνα, τη Ρωσία, το Καζακστάν, το Κιργιστάν, το Τατζικιστάν, το Ουζμπεκιστάν και, με την Ινδία και το Πακιστάν που πρόκειται να ενταχθούν το επόμενο έτος). Η αποτυχία του παλαιού πλαισίου, απαιτεί μια προσπάθεια να δημιουργηθεί ένα νέο, αρχίζοντας με ένα διάλογο για την ευρασιατική συνεργασία για την ανάπτυξη και την ασφάλεια που περιλαμβάνει την Κίνα και τις χώρες της Ευρασίας και της Ευρώπης.

Τίποτα από αυτά δεν θα καταστήσει τον ΟΑΣΕ ή το ΝΑΤΟ περιττό, και κάτι τέτοιο δεν θα πρέπει να είναι ο στόχος κανενός. Αυτό που έχει σημασία για την επίλυση των σημερινών συγκρούσεων, είτε είναι ενεργές ή υποτίθεται ότι έχουν «παγώσει», είναι να οικοδομήσουμε ένα ευρύτερο πλαίσιο συνεργασίας και διαλόγου μεταξύ της ΕΕ και αυτού που ονομάζω Μεγάλης Ευρασίας.

Το υπόλοιπο ερώτημα σε ένα τέτοιο σενάριο αφορά τον ρόλο των ΗΠΑ. Μήπως πραγματικά θέλουν να παραμείνουν στην ημι-απομόνωση, ελπίζοντας να κληθούν πίσω στο προσκήνιο σε κάποια απίθανη «μονοπολική στιγμή» στο μέλλον; Ας ελπίσουμε για μια Αμερική που θα είναι έτοιμη να ενεργήσει ως υπεύθυνος παίκτης σε έναν δικαιότερο κόσμο.

Ο Σεργκέι Καραγκάνοφ είναι διεθνολόγος, κοσμήτορας του πανεπιστημίου της Μόσχας.