Στην Παταγωνία

Ξαναδιάβασα το «Στην Παταγωνία» του Μπρους Τσάτουιν στη μετάφραση του Τάκη Κιρκή των εκδόσεων Χατζηνικολή, που επανεκδόθηκε πρόσφατα από τις εκδόσεις Βασδέκη, όπως άλλωστε και όλα τα βιβλία του Τσάτουιν. Είναι μια συναρπαστική περιήγηση στην Παταγωνία, με πολλές αναδρομές στο παρελθόν αυτής της «χώρας» μέσα από μύθους και παλαιά κείμενα. Ο Τσάτουιν ταξίδεψε στην Παταγωνία στη δεκαετία του 1970, αλλά αυτή η άκρη της Γης εξακολουθεί να στοιχειώνει τη φαντασία και τις φαντασιώσεις εκατομμυρίων ανθρώπων με την ίδια ένταση που στοίχειωνε τη φαντασία του Δαρβίνου, των θαλασσοπόρων, των εξερευνητών, των τυχοδιωκτών, των εγκληματιών, των επαναστατών που κατέφευγαν εκεί για να υλοποιήσουν κάποια ακραία ιδέα τους ή απλώς για να σώσουν και να αλλάξουν τη ζωή τους. Μια φαντασίωση, πυροδοτημένη από ένα μικρό κομματάκι δέρματος με κοκκινωπές τρίχες που υπήρχε σε μια προθήκη στο σπίτι της γιαγιάς, προκάλεσε το ταξίδι του Τσάτουιν στην Παταγωνία. Το δέρμα υποτίθεται ότι ανήκε σε βροντόσαυρο που ένας ναυτικός, ξάδελφος της γιαγιάς, είχε φέρει ως τρόπαιο στην Αγγλία.

Θεωρούμενος ο άμεσος διάδοχος του Πάτρικ Λη Φέρμορ στην ταξιδιωτική λογοτεχνία, ο Τσάτουιν είναι ο μεγάλος μετρ της παρατήρησης και της λεπτομέρειας. Η «Παταγωνία» του μπορεί να μην έχει πραγματικούς βροντόσαυρους. Εχει όμως πολλά ανθρώπινα τέρατα, σύγχρονους σκληροτράχηλους κτηματίες και κτηνοτρόφους, μετανάστες από την Ευρώπη που μεταφέρουν σ’ αυτό το άκρο της Λατινικής Αμερικής τον παλιό ευρωπαïκό κόσμο προσπαθώντας να τον μπολιάσουν με τα ήθη, κυρίως όμως με το κλίμα, με το τοπίο, με την έννοια του αχανούς. Στις αναδρομές του ο Τσάτουιν «συναντά» και επαναστάτες. Κάποιους μπολσεβίκους που έρχονται εδώ να εφαρμόσουν τα κοινωνικά τους μοντέλα. Καταλαμβάνουν τα κτήματα, διώχνουν τους παλιούς ιδιοκτήτες αλλά επειδή δεν ξέρουν πώς να διαχειριστούν αυτήν την οικονομία αφήνουν πίσω τους την καταστροφή αφού έχουν εξολοθρεύσει όλα τα αρνιά και όλα τα γελάδια. Οταν είχα διαβάσει για πρώτη φορά την «Παταγωνία», δεν είχα προσέξει αυτές τις λεπτομέρειες. Αλλά τώρα έμεινα πολύ σ’ αυτές, καθώς οι δικοί μας μπολσεβίκοι της δραχμής θυμίζουν πολύ τους μπολσεβίκους της Παταγωνίας. Καταστροφή και καμένη γη.