Ενα από τα βράδια της κρίσης, σε ένα σινεμά στο κέντρο της Αθήνας, ορισμένοι ζαλισμένοι πολίτες αποφάσισαν να κλείσουν για λίγο την κάνουλα της ενημέρωσης –για την ακρίβεια, προσπάθησαν κάπως μάταια να μην αποτρελαθούν. Μια ανάλαφρη γαλλική ταινία θα μπορούσε να κάνει το αέναο φρικιαστικό Eurogroup του εφετινού καλοκαιριού να μοιάζει πιο απόμακρο, σκέφτηκαν. Είχαν άδικο.
Η ταινία ήταν συμπαθητική, είχε λίγο γέλιο, λίγη αμηχανία, λίγο έρωτα και την απαραίτητη συναισθηματική κορύφωση. Την ώρα που συνέβαινε το συναισθηματικό πορνό της ταινίας το μόνο που άκουγες ήταν τα δάκρυα να πέφτουν. Λυγμοί, ρουφήγματα μύτης, σκουπιδάκια στα μάτια. Κάποιοι χωρίς ντροπή, με αναφιλητά, κάποιοι ξαφνιασμένοι –κάποιος έλεγε πως δεν είχε δακρύσει καν στην κηδεία του πατέρα του -, όλοι έκλαιγαν μαζί χωρίς λόγο ή μάλλον για τον λάθος λόγο. Δεν έκλαιγαν για τη μέτρια ταινία, αλλά για την καταπιεσμένη τους ψυχραιμία. Αν πιέζεσαι τόσο καιρό, μπορείς να σπάσεις με το παραμικρό· ακόμη και με ένα προβλέψιμο μελό.
Ηρθε η ώρα να βγάλουμε το καπέλο στην ταλαιπωρημένη ελληνική κοινωνία. Μπορεί να είναι καταπιεσμένη, να κλαίει δι’ ασήμαντον αφορμή, αλλά η μέχρι στιγμής αντίδρασή της είναι ένα σπάνιο δείγμα πολιτισμού. Είτε γιατί υπάρχει πίστη στην κυβέρνηση είτε γιατί όλο και περισσότεροι δεν έχουν πολλά να χάσουν –έχουμε φτιάξει μια κοινωνία με πολλούς ανθρώπους που δεν έχουν τίποτα να χάσουν και αρκετοί το συνειδητοποίησαν αργά, μόλις την Κυριακή το βράδυ -, όποιος και να είναι ο λόγος, μιλάμε για μια ώριμη κοινωνία. Οι κλειστές τράπεζες, οι δυσκολίες, οι αναμονές, όλα αντιμετωπίστηκαν με μια ψυχραιμία που σπάνια μας την πιστώνουμε. Ας χαρούμε τουλάχιστον αυτό. (Τα social media είναι μια άλλη υπόθεση, αλλά έτσι είναι το Internet και τα σχόλιά του παντού –χολερικά, κομπλεξικά, τοξικά, παρορμητικά, σχεδόν γελοία σε πολλές περιπτώσεις.)

Δεν είναι όλοι ψύχραιμοι όμως. Και αυτοί που είναι πιο αγανακτισμένοι είναι εκείνοι που δεν θα έπρεπε να είναι. Ηταν τόσο κοινή συμπεριφορά που προφανώς ήταν κάποιου είδους μαζική οδηγία: Βλέποντας αρκετούς υπουργούς και βουλευτές της κυβέρνησης την προηγούμενη Κυριακή δεν γινόταν να μην παρατηρήσεις το μοτίβο. Μόλις η ερώτηση γινόταν άβολη, μόλις χρειαζόταν η ελάχιστη δόση αλήθειας –ακόμη και στα πιο φιλόξενα για αυτούς κανάλια –η αντίδραση ήταν πανομοιότυπη: η φωνή ανέβαινε, η ένταση το ίδιο, η επίθεση γινόταν προσωπική, η αδικία έπνιγε τη φωνή και η μπάλα πετιόταν στην εξέδρα. «Προβοκάτσια» ακουγόταν με στεντόρεια φωνή κουρασμένης επανάστασης.
Παλιότερα, το να κάνεις κριτική (καλόπιστη κριτική, όχι αυτοκτονική προπαγάνδα που οδηγεί στα αντίθετα αποτελέσματα) στην κυβέρνηση ήταν τίτλος τιμής. Οι φίλοι της εξουσίας ήταν ενημερωμένοι, αλλά σημαδεμένοι. Τώρα, όλο αυτό έχει αντιστραφεί. Μπορείς να είσαι μέσα στο σύστημα και να είσαι την ίδια στιγμή αντισυστημικός, η τέλεια φαντασίωση της Μεταπολίτευσης έχει γίνει πραγματικότητα. Το να ανήκεις στο σύστημα που κυβερνά τη χώρα (έστω αντιπολιτευόμενο την Ευρώπη τους πρώτους μήνες αυτής της ιδιότυπης κυβέρνησης/αντιπολίτευσης) είναι τίτλος τιμής και κάθε διαφορετική άποψη θεωρείται προδοσία –«γερμανοτσολιαδισμός», προβοκάτσια.

Τα δείγματα είναι πολλά: Οι προσβεβλημένοι υπουργοί. Η ΕΣΗΕΑ που καλεί (ορθώς) όποιους θεωρεί πως έκαναν άνιση ενημέρωση, αλλά αμελεί να καλέσει όσους έκαναν επίσης άνιση ενημέρωση της άλλης πλευράς. Η Ζωή Κωνσταντοπούλου που σε μια σπάνια –ταξική σχεδόν –επίθεση έχει τσαλακώσει λεκτικά δημοσιογράφο στη Βουλή επειδή κρατούσε το λάθος μικρόφωνο, εκστομίζοντας τη φράση «ερπύστριες της ενημέρωσης». Θα ήταν αστείο να πει κανείς πως η αντικειμενικότητα είναι ο κανόνας –ο τρόπος με τον οποίο προβάλλεται η αντικυβερνητική άποψη είναι πολλές φορές πανικόβλητος. Αλλά αυτό το κρίνει ο τηλεθεατής/αναγνώστης· η κυβέρνηση έχει άλλη δουλειά από το να αγανακτεί για την ελευθεροτυπία της προτίμησής της.
Το να δίνουμε σε μια κυβέρνηση (οποιαδήποτε κυβέρνηση) το δικαίωμα να αποκρούει κάθε κριτική ως προβοκάτσια είναι επικίνδυνη ιστορία. Και μόλις ηρεμήσουμε από το συναισθηματικό μας μπούκωμα πρέπει να δούμε το ζήτημα λίγο πιο ψύχραιμα. Γιατί, αλλιώς, τα κλάματα δεν θα είναι μόνο καταπιεσμένων συναισθημάτων. Θα είναι και ειδήσεων.

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 12 Ιουλίου 2015

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ