Προ δεκαπενταετίας έκανε για πρώτη φορά την εμφάνισή του το «Sudden Wealth Syndrome» (σύνδρομο αιφνίδιου πλουτισμού). Βασικά συμπτώματα: άγχος, κρίσεις πανικού, έμμονες ιδέες («όλοι θέλουν να με κλέψουν»), ενοχές, οξυθυμία, διαταραχές του ύπνου και της όρεξης, κατάθλιψη. Επληττε κυρίως τους πολυεκατομμυριούχους του Διαδικτύου (θυμίζω ότι τότε κυοφορούνταν 60 τέτοιοι νέοι κροίσοι κάθε 24 ώρες), αλλά και τα κακομαθημένα παιδιά τους, τα οποία μάλιστα συνέρρεαν (και συρρέουν ακόμη και σήμερα) στο Ινστιτούτο Money, Meaning and Choices του Σαν Φρανσίσκο.
Τα παιδιά της ελίτ μάθαιναν εκεί ότι τα δολάρια δεν φυτρώνουν στα δέντρα, καθώς και άλλες, άγνωστες έννοιες, όπως «χαρτζιλίκι», «οικονομική θέση», «ελεημοσύνη», «υπάρχουν και παιδάκια που δεν έχουν να φάνε» και «όχι, δεν πρόκειται να πάρεις και δεύτερο iPod». Σήμερα, στην Ελλάδα του προαναγγελθέντος Grexit, γονείς και παιδιά καλούμεθα να προσαρμοστούμε, ας μου επιτραπεί ο νεολογισμός, στο «Sudden Poverty Syndrome» (σύνδρομο αιφνίδιας φτωχοποίησης). Συμπτώματα: άγχος, κρίσεις πανικού, έντονη εφίδρωση, έμμονες ιδέες («τι μου ξημερώνει αύριο;» κ.ο.κ.).
Η αλήθεια είναι ότι τα τελευταία χρόνια οι ειδικοί υπογραμμίζουν την ανάγκη της εξοικείωσης των παιδιών με τα οικονομικά της οικογενείας τους (κατ’ επέκταση και της χώρας στην οποία ζουν). Στην Ελλάδα του 2015 η ανάγκη μοιάζει να γίνεται επιτακτική. Αλλωστε πώς να κρυφτείς από τα παιδιά όταν η μαμά είναι άνεργη, ο μπαμπάς έχει να πληρωθεί πέντε μήνες και το ημερήσιο ποσό ανάληψης είναι τα 60 ευρώ; Στο βιβλίο του «The Opposite of Spoiled» («Το αντίθετο του κακομαθημένου») που κυκλοφόρησε πριν από λίγους μήνες ο οικονομικός αρθρογράφος των «New York Times» Ρον Λίμπερ επισημαίνει ότι η απροθυμία μας να μιλήσουμε ανοιχτά για τα χρήματα μας εμποδίζει να αναθρέψουμε «δημοσιονομικά υπεύθυνα» τέκνα. Οι γονείς, τονίζει ο Λίμπερ, οφείλουν να εγκαταλείψουν τη χρόνια κρυψίνοιά τους ως προς την έννοια του χρήματος (που έχει καταντήσει μεγαλύτερο ταμπού από το σεξ και τα ναρκωτικά). Σύμφωνα με την πρόσφατη έρευνα Spectrem’s Millionaire Corner στις ΗΠΑ, έξι είναι οι βασικοί λόγοι για τους οποίους οι γονείς (ακόμη και οι λίαν ευκατάστατοι) αρνούνται να θίξουν οικονομικά ζητήματα στα παιδιά. Ενας εξ αυτών είναι «επειδή πρόκειται για κάτι που δεν τα αφορά» (όπως απάντησε το 32% των συμμετεχόντων). Ενας άλλος είναι ο γονεϊκός φόβος (9%) για τη διασπορά απόρρητων οικονομικών πληροφοριών σε ξένους. Οπως και να ‘χει, τα παιδιά αντιλαμβάνονται ότι έχουν να κάνουν με ένα θέμα-ταμπού και πλευροκοπούν με ερωτήσεις: «Τελικά τι είμαστε, πλούσιοι ή φτωχοί;» κ.ο.κ.
Ο Λίμπερ επιμένει ότι οι γονείς πρέπει πάνω από όλα να εκπαιδεύσουν τα παιδιά τους (προσαρμοζόμενοι βέβαια στην ηλικία τους). Δεν προτείνει κάποια βαρυσήμαντη φιλοσοφία, αλλά θίγει καθημερινά θέματα οικονομικής φύσεως που αντιμετωπίζει η μέση οικογένεια: μισθός μπαμπά και μαμάς, χαρτζιλίκι, δώρα γενεθλίων, σινιέ ρούχα ή επαίσχυντα γενναιόδωροι παππούδες. Επιμένει ότι το να προφυλάσσεις τα παιδιά από την πραγματικότητα της οικονομικής ζωής δεν έχει κανένα απολύτως νόημα, διότι είναι σαν να παραδίδεις στο μέλλον παντελώς ανέτοιμους προς επιβίωση ενηλίκους.
Εννοείται ότι με τα capital controls η ενημέρωση των παιδιών γίνεται πιo περίπλοκη και πιο οδυνηρή. Ομως τα παιδιά είναι ανθεκτικά στην οδυνηρή πληροφορία. Αρκεί να τους τη «σερβίρεις» έντιμα. Μεσούσης της αμερικανικής κρίσης (2008), ειδικοί της NASP (Αμερικανικής Ενωσης Σχολικών Ψυχολόγων) συμβούλευαν, μεταξύ άλλων, τους γονείς τα εξής: «Κλείστε την τηλεόραση», διότι είναι μεν σημαντικό να ενημερώνεσαι για τις εξελίξεις, αλλά ο αδιάλειπτος βομβαρδισμός της οικογένειας με έκτακτα δελτία καταστροφής καλό είναι να αποφεύγεται. «Απολαύστε χρόνο με τα παιδιά σας», δηλαδή κάνετε μαζί τους πράγματα που ενισχύουν το αίσθημα της κανονικότητας στη ζωή τους. «Προσπαθήστε να αποφύγετε την ακραία επίρριψη ευθυνών», ειδικά με τη χρήση ύβρεων και την ταξινόμηση δημοσίων προσώπων στους «κακούς». «Φροντίστε τις δικές σας ανάγκες», διότι έτσι θα είστε περισσότερο έτοιμοι να αντιμετωπίστε τις ανάγκες των παιδιών σας, ενώ αν είστε υπερβολικά αγχωμένοι, είναι πολύ πιθανό να τους το μεταδώσετε.
Τουλάχιστον σήμερα αποκλείεται να ακούσεις τις προ κρίσης ακρότητες του τύπου «Για να μην έχουμε κι εμείς πισίνα, ο μπαμπάς είναι «κουρέλας»!», κάτι που μια μητέρα μού είχε εκμυστηρευτεί ότι ξεστόμισε ο επτάχρονος γιος της…
* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino το Σάββατο 4 Ιουλίου 2015
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
