Απολιτικοί

«Ο Ευρωπαίος μέσα μου ανησυχούσε», όπως θα έλεγε ο Τζόζεφ Κόνραντ, αλλά παρ’ όλα αυτά ο καθείς εφ’ ω ετάχθη και συνεχίζουμε τη δουλειά μας. Συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη γέννηση του Ζήσιμου Λορεντζάτου (Ιούνιος 1915) και η επέτειος λειτουργεί σαν ένας στοχαστικός σταθμός. Εχουμε ανάγκη σήμερα από αυτόν τον λορεντζακικό στοχασμό που πηγαίνει πέρα από την επικαιρότητα, πέρα απ’ αυτήν τη μέρα με τη μέρα αναζήτηση της είδησης που μπορεί για τον καθένα μας να σημαίνει κάτι αλλά ταυτόχρονα μας βυθίζει στη φθορά και στην ανασφάλεια. Ο στοχασμός του Λορεντζάτου αφορά τη διάρκεια. Και είναι ανακουφιστικό να βλέπουμε τη μεγάλη εικόνα, να φεύγουμε από τη στιγμή της κρίσης και της κριτικής. Στην εποχή της μικροπολιτικής και των παιχνιδιών της, που δηλητηριάζει την καθημερινότητά μας, έχουμε ανάγκη από τον «απολιτικό» Λορεντζάτο. Κι ας διαβαστεί ο χαρακτηρισμός «απολιτικός» με τον τρόπο που τον ορίζει ο Τόμας Μαν. Απολιτικός, δηλαδή αυτός που σκέφτεται για τη ζωή και για την τέχνη (εντός της οποίας αναζητούμε και την πολιτική).

Με αυτή την έννοια «απολιτικός» ήταν και ο μεγάλος αυστριακός συγγραφέας Τόμας Μπέρνχαρντ. Και καθαρτικά λειτουργεί μέσα στο ζοφερό περιβάλλον η ανάγνωση των διηγημάτων της συλλογής «Πρόζα», που μόλις κυκλοφόρησε (μετάφραση – επίμετρο Βασίλης Τσαλής, εκδόσεις Κριτική). Βρίσκουμε εδώ την πρόζα του Μπέρνχαρντ αλλά και τους γνώριμους –από το έργο του αυστριακού συγγραφέα –ήρωες-χαρακτήρες, που παγιδεύονται στις συνθήκες του περιβάλλοντός τους, στην ουσία σ’ έναν αυτοκτονικό μικρόκοσμο, Κυρίως παγιδεύονται στον ίδιο τον εαυτό τους με αποτέλεσμα να καταστρέφονται. Σκοτεινός και περίκλειστος ο κόσμος του Μπέρνχαρντ αλλά ταυτόχρονα και ειρωνικός, έτσι που δεν υπάρχει περίπτωση να μη δει ο αναγνώστης την ελπίδα πίσω από την απογοήτευση και τη δύναμη πίσω από τον φόβο. Οσοι αγαπούν τον Μπέρνχαρντ θα απολαύσουν αυτά τα μικρά διαμάντια. Η «Πρόζα» του μοιάζει με καθαρτήριο. Βασανιστική αλλά και απελευθερωτική.