Η Ελλάδα βρίσκεται σε μία από τις κρισιμότερες καμπές της ιστορίας της εξαιτίας των εγγενών αδυναμιών των θεσμών της αλλά και της εξασθένησής τους. Οι θεσμοί αποτελούν τον βασικό ιστό επάνω στον οποίο αναπτύσσονται όλες οι αποφάσεις και οι ενέργειές μας και αποτελούν τη μόνη εγγύηση μιας ευνομούμενης και δημοκρατικής πολιτείας.
Η ευημερία, η ανάπτυξη αλλά και η ανεξαρτησία μιας χώρας στηρίζονται κατά κύριο λόγο στην ποιότητα των θεσμών της, που δίνουν τα κίνητρα και αντικίνητρα για τη συμπεριφορά των πολιτών και των πολιτικών. Φυσικά οι ισχυροί θεσμοί απαιτούν ισχυρούς κρατικούς μηχανισμούς και πλήρη σεβασμό για να αυξήσουν το δυναμικό και την ταχύτητα ανάπτυξης της οικονομίας και να περιορίσουν τη διαφθορά.
Οι θεσμοί που ανέπτυξε η Ελλάδα από το τέλος του εμφυλίου πολέμου ως την αρχή της κρίσης ήταν έντονα ελλειμματικοί και διαστελλόμενοι. Ενα μοναδικό αμάλγαμα ελεύθερου καπιταλισμού και πελατειακού σοσιαλισμού αποτελεί τη φιλοσοφική βάση του θεσμικού οικοδομήματος της χώρας αλλά και την ίδια στιγμή τη βάση της αμφισβήτησής του. Η ενίσχυση και εξειδίκευση των θεσμών μας, που ήρθε ως αποτέλεσμα της ένταξής μας στην Ευρωπαϊκή Ενωση και στην ευρωζώνη, συνοδεύτηκε ως αντιστάθμισμα από μια προϊούσα χαλάρωσή τους.
Σύμφωνα με μελέτη της PwC, η Ελλάδα υπολείπεται σε ποιότητα θεσμών σε σχέση με το επίπεδο ευημερίας που έχει κατακτήσει. Από την άλλη πλευρά, παρουσιάζει πλεόνασμα διαφθοράς στις βασικές θεσμικές συνιστώσες, όπως η κυβερνητική αποτελεσματικότητα και η ρυθμιστική ποιότητα. Το χειρότερο όμως είναι ότι η χώρα βρίσκεται σε τέτοιο σημείο που η παραπέρα εξασθένηση των θεσμών μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλη και μακροπρόθεσμη απώλεια πλούτου και ευημερίας.
Η παθογένεια του ελληνικού κράτους, το οποίο ενσωματώνει τη μεγάλη πλειονότητα των θεσμών, με εξαίρεση αυτούς που πηγάζουν από τον χώρο της θρησκείας, έχει πέντε ισχυρά αρνητικά χαρακτηριστικά:
  • Πολυπληθείς και πολύφωνες κυβερνήσεις χωρίς κεντρικό συντονισμό, συνδεδεμένες μέσα από πληθώρα πελατειακών σχέσεων με τους πολίτες.
  • Συνεχή μεταβολή της πολιτικής οργάνωσης και των αρμοδιοτήτων με θέσπιση νέων δομών που υπονομεύουν τις υπάρχουσες και μειώνουν την αποτελεσματικότητα δράσης των μηχανισμών.
  • Επιχειρησιακή πολυδιάσπαση που έχει οδηγήσει στην πλήρη αδυναμία διαμόρφωσης ουσιαστικών πολιτικών του κράτους και σε μεγάλες δυσκολίες παρακολούθησης της λειτουργίας των θεσμών.
  • Πολυνομία σε βαθμό διανοητικού κορεσμού, με πληθώρα ρυθμιστικών κειμένων, χωρίς κωδικοποίηση, η οποία οδηγεί σε ένα απολύτως δαιδαλώδες θεσμικό οικοδόμημα δίχως εσωτερική ανοχή.
  • Μεγάλη και συνεχώς διευρυνόμενη ανοχή στη μη τήρηση και την καταστρατήγηση των θεσμικών υποχρεώσεων των πολιτών και του κράτους, από το παρκάρισμα και την οργάνωση των λαϊκών αγορών ως τη λειτουργία των πανεπιστημίων και την έκδοση αδειών.
Η συστηματική αποθεσμοποίηση κατά την περίοδο της κρίσης και οι παλινδρομήσεις σε όλες τις πολιτικές που επηρεάζουν μακροπρόθεσμα την πορεία και την ευημερία της χώρας έχουν φθάσει σε επικίνδυνα επίπεδα. Είναι απαραίτητη η επανασύνθεση των βασικών θεσμών επάνω στους οποίους στηρίζεται η ελληνική κοινωνία και οικονομία και η αυστηρή και συστηματική τήρησή τους από όλους ανεξαιρέτως.
O κ. Κώστας Σ. Μητρόπουλος είναι εντεταλμένος σύμβουλος στην PwC Ελλάδας.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ