Το πρόσφατο νομοσχέδιο για την Παιδεία επανέφερε, μεταξύ άλλων, και την επισημοποίηση του καθεστώτος των «αιώνιων φοιτητών» και με αυτή την ευκαιρία θα ήθελα να αναφερθώ σε κάποιους μύθους και υπεκφυγές σχετικά με το ζήτημα με βάση την τριακονταετή θητεία μου σε ξένο πανεπιστήμιο.
Αρκετοί υποστηρίζουν ότι οι «αιώνιοι» λεγόμενοι φοιτητές δεν κοστίζουν τίποτα και επομένως δεν επιβαρύνουν τον προϋπολογισμό των ιδρυμάτων και κατ’ επέκταση τον κρατικό. Αυτό δεν είναι ακριβές γιατί αν τα ελληνικά πανεπιστήμια υιοθετούσαν το μοντέλο κοστολόγησης ξένων πανεπιστημίων, τότε κάθε εξέταση, βαθμολόγηση, έκδοση πιστοποιητικού ή χρήση βιβλιοθήκης έχει κάποιο κόστος όσον αφορά τον χρόνο που δαπανάται για αυτές τις δραστηριότητες. Συνεπώς, αν υιοθετηθούν διεθνείς μέθοδοι κοστολόγησης, και οι «αιώνιοι» φοιτητές κοστίζουν.
Οσοι έχουν ασκήσει διοίκηση σε ξένο, και ιδιαίτερα αγγλοσαξονικό, πανεπιστήμιο γνωρίζουν ότι ένα από τα κριτήρια όχι μόνο αξιολόγησης αλλά και χρηματοδότησης των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και σχολών είναι το ποσοστό και η ταχύτητα ολοκλήρωσης των σπουδών από προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές. Χαμηλό ποσοστό ολοκλήρωσης συνεπάγεται και περικοπή των κονδυλίων για υποτροφίες και ως εκ τούτου προβλήματα προσέλκυσης φοιτητών. Ακόμη και ένα πρόγραμμα ανταλλαγών φοιτητών εξαρτάται πλέον από τη διεθνή κατάταξη των πανεπιστημίων, η οποία με τη σειρά της καθορίζεται από παράγοντες όπως οι «αιώνιοι» φοιτητές.
Ολα αυτά προϋποθέτουν βέβαια και ένα αξιόπιστο σύστημα εξετάσεων και ελέγχου, ώστε να μην παρατηρούνται φαινόμενα αυθαιρεσίας με κάποιους να «κόβουν» φοιτητές και άλλους να τους «περνούν» εύκολα. Οι ποιoτικές ανισότητες των ελληνικών πανεπιστημίων είναι εμφανείς και η αντίστοιχη βαθμολογία των πτυχίων ποικίλλει από ίδρυμα σε ίδρυμα. Επομένως η επιστροφή των «αιώνιων» φοιτητών δεν ενθαρρύνει ούτε ένα σύστημα εσωτερικού και εξωτερικού ελέγχου που να διασφαλίζει την ισοδυναμία των πτυχίων ούτε την αναθεώρηση των προγραμμάτων σπουδών. Μήπως οι έλληνες φοιτητές εξετάζονται σε πολλά μαθήματα και ενδεχομένως με παρωχημένες μεθόδους; Προωθείται η διπλή βαθμολόγηση των γραπτών όπως συμβαίνει σε ξένα πανεπιστήμια; Γίνεται στατιστική διασταύρωση της βαθμολογίας κάθε μαθήματος;
Διευκολύνσεις σε φοιτητές για να αποπερατώσουν τις σπουδές τους δίνονται σε όλα τα πανεπιστήμια του κόσμου. Παρέχονται όμως με γραπτή αίτηση, προσκόμιση αποδεικτικών στοιχείων και για συγκεκριμένο διάστημα. Το απεριόριστο όριο στα χρόνια σπουδών αποτελεί μια τρομερή υπεκφυγή και άρνηση αυτοελέγχου, γιατί έτσι δεν αναζητούνται οι λόγοι για τους οποίους οι φοιτητές δεν τελειώνουν τις σπουδές τους, δεν θεσπίζονται σπουδές part-time, δεν βελτιώνεται η οικονομική και όποια τυχόν άλλη βοήθεια παρέχεται στους φοιτητές που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στις σπουδές τους κ.τ.λ.
Στα αγγλικά πανεπιστήμια, παρά την αυστηρότητα που τα διακρίνει, τα χαμηλά ποσοστά αποπεράτωσης των σπουδών από ορισμένες κατηγορίες σπουδαστών προκαλούν σχετικές έρευνες και προτάσεις στήριξης των ευάλωτων φοιτητών. Εχω την αίσθηση ότι η δήθεν εκπαιδευτική αιωνιότητα αποτελεί υπεκφυγή για να μην υπάρξει σοβαρή ενασχόληση με τα εκπαιδευτικά και κοινωνικά προβλήματα που λανθάνουν πίσω από αυτό το ζήτημα. Οι «αιώνιοι» φοιτητές συνιστούν μικρογραφία μιας ανώτατης εκπαίδευσης που έχει χάσει τον προσανατολισμό της και θέτουν το δίλημμα: Θα ακολουθήσουν τα ελληνικά πανεπιστήμια τις διεθνείς προδιαγραφές ή θα χαράξουν τον δικό τους μοναχικό δρόμο της εξαίρεσης, πιστεύοντας ότι αμφισβητούν το σύστημα ενώ στην ουσία στρουθοκαμηλίζουν; Ενδεχομένως και όλη η χώρα να κάνει το ίδιο.
O κ. Δημήτρης Tζιόβας είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Birmingham της Aγγλίας.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
