Το Βήμα, The Project Syndicate
Η μεταναστευτική κρίση στην Ευρώπη αποκαλύπτει ένα δομικό ελάττωμα, αν όχι μία υπέρμετρη υποκρισία, στη συζήτηση για την οικονομική ανισότητα. Μία πραγματικά προοδευτική προσέγγιση δεν θα σήμαινε ίσες ευκαιρίες για όλους τους ανθρώπους στον πλανήτη και όχι μόνο για όσους από εμάς ήταν τυχεροί να γεννηθούν και να μεγαλώσουν σε πλούσιες χώρες; Πολλοί έλεγαν ότι οι ηγέτες στις ανεπτυγμένες οικονομίες πιστεύουν στα δικαιώματα και όχι στα προνόμια. Αλλά τα δικαιώματα σταματούν στα σύνορα: αν και κρίνουν την αναδιανομή του πλούτου στις επιμέρους χώρες ως απαραίτητη, οι άνθρωποι που ζουν στις αναπτυσσόμενες χώρες μένουν απέξω.
Αν οι ανησυχίες για την ανισότητα περιγράφονταν με αυστηρά πολιτικούς όρους, αυτή η εσωστρεφής προσέγγιση θα ήταν κατανοητή: εξάλλου, οι πολίτες των φτωχών κρατών δεν μπορούν να ψηφίσουν στις πλούσιες χώρες. Αλλά η ρητορική της ανισότητας στα πλούσια κράτη προδίδει μία ηθική βεβαιότητα που βολικά αγνοεί τα δισεκατομμύρια ανθρώπους που βρίσκονται σε πολύ χειρότερη κατάσταση. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ακόμη και μετά από μία περίοδο ύφεσης, η μεσαία τάξη στις πλούσιες χώρες παραμένει ανώτερη τάξη σε παγκόσμιο επίπεδο. Μόνο περίπου το 15% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε ανεπτυγμένες οικονομίες. Παρόλα αυτά στις ανεπτυγμένες χώρες αναλογεί πάνω από το 40% της παγκόσμιας κατανάλωσης.
Ναι, υψηλότεροι φόροι στους πλούσιους θα είχαν νόημα ως ένας τρόπος για να μειωθεί η ανισότητα στο εσωτερικό μίας χώρας. Αλλά αυτό δεν θα λύσει το πρόβλημα της βαθιάς φτώχειας στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Ούτε θα δικαιολογήσει το γιατί κάποιος που έχει γεννηθεί στη Δύση απολαμβάνει τόσα πολλά προνόμια. Ναι, οι αξιόπιστοι πολιτικοί και κοινωνικοί θεσμοί είναι η βάση της συνεχιζόμενης οικονομικής ανάπτυξης. Στην πραγματικότητα είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για επιτυχημένη ανάπτυξη. Αλλά η μακρά αποικιοκρατική ιστορία της Ευρώπης καθιστά δύσκολο να μαντέψει κανείς το πώς θα είχαν εξελιχθεί οι ασιατικοί και αφρικανικοί θεσμοί σε ένα παράλληλο σύμπαν, όπου οι Ευρωπαίοι θα είχαν πάει μόνο για εμπόριο και όχι για κατάκτηση.
Πολλά πολιτικά ζητήματα παραμορφώνονται όταν τα κοιτά κανείς μέσα από τον φακό που εστιάζει μόνο στην εσωτερική ανισότητα και αγνοεί την παγκόσμια ανισότητα. Ο ισχυρισμός του Τομά Πικετί ότι ο καπιταλισμός αποτυγχάνει επειδή η εσωτερική ανισότητα αυξάνει έχει λάθος συλλογιστική. Όταν κάποιος βλέπει τους πολίτες του κόσμου ως ίσους τότε τα πράγματα μοιάζουν διαφορετικά. Συγκεκριμένα, οι ίδιες δυνάμεις της παγκοσμιοποίησης που έχουν συμβάλει στους στάσιμους μισθούς της μεσαίας τάξης, έχουν βγάλει εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους από τη φτώχεια αλλού. Από πολλές απόψεις, η παγκόσμια ανισότητα, έχει μειωθεί σημαντικά τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, κάτι που σημαίνει ότι ο καπιταλισμός έχει επιτύχει σε μεγάλο βαθμό. Αν επιτρεπόταν μία περισσότερο ελεύθερη διακίνηση των ανθρώπων μεταξύ των συνόρων, θα εξισώνονταν οι ευκαιρίες πιο γρήγορα από ό,τι με το εμπόριο, αλλά οι αντιδράσεις είναι μεγάλες.
Τα αντιμεταναστευτικά πολιτικά κόμματα έχουν ισχυρά ερείσματα σε χώρες όπως η Γαλλία και η Βρετανία και συνιστούν σημαντικές δυνάμεις αλλού. Φυσικά εκατομμύρια άνθρωποι που ζουν σε ζώνες πολέμου και αποτυχημένα κράτη δεν έχουν άλλη επιλογή από το να αναζητήσουν άσυλο σε πλούσιες χώρες, ανεξαρτήτως του κινδύνου. Οι πόλεμοι στη Συρία, την Ερυθραία, τη Λιβύη και στο Μάλι συμβάλλουν πολύ στη σημερινή άνοδο του αριθμού των προσφύγων που προσπαθούν να φθάσουν στην Ευρώπη. Ακόμη και αν αυτές οι περιοχές κάποια στιγμή σταθεροποιούνταν, πιθανώς να ακολουθούσε αστάθεια σε άλλες περιοχές.
Οι οικονομικοί λόγοι είναι ακόμη ένας λόγος μετανάστευσης. Οι εργαζόμενοι από φτωχές χώρες χαιρετίζουν την ευκαιρία να εργαστούν σε ανεπτυγμένες οικονομίες ακόμη και με χαμηλούς μισθούς. Δυστυχώς οι συζητήσεις στις πλούσιες χώρες, τόσο στην αριστερά όσο και στη δεξιά, επικεντρώνονται στο πώς να κρατήσουν του υπόλοιπους μετανάστες έξω. Οι συζητήσεις για την ανισότητα έχουν εστιάσει τόσο πολύ στην εσωτερική ανισότητα που το πολύ πιο σημαντικό ζήτημα της παγκόσμιας ανισότητας έχει επισκιαστεί.
Είναι κρίμα γιατί υπάρχουν πολλές πλούσιες χώρες που μπορούν να κάνουν τη διαφορά. Μπορούν να παρέχουν δωρεάν διαδικτυακή ιατρική και εκπαιδευτική υποστήριξη, μεγαλύτερη αναπτυξιακή βοήθεια, να διαγράψουν χρέη και να συμβάλλουν περισσότερο στην παγκόσμια ασφάλεια. Η άφιξη απελπισμένων ανθρώπων στις ακτές της Ευρώπης είναι ένα σύμπτωμα της αποτυχίας των πλούσιων κρατών να κάνουν τα παραπάνω.
