Τελευταία ευκαιρία για την Ουκρανία και την Ευρώπη

Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σ’ ένα σταυροδρόμι. Η μορφή που θα έχει σε πέντε χρόνια θ’ αποφασιστεί κατά τη διάρκεια των επόμενων τριών έως πέντε μηνών. Μέχρι σήμερα, η ΕΕ κατάφερε να ξεπεράσει τις όποιες δυσκολίες. Αλλά τώρα καλείται να αντιμετωπίσει δύο προβλήματα –αιτίες μιας υπαρξιακής κρίσης: την Ελλάδα και την Ουκρανία.

Η μακράς διάρκειας κρίση της Ελλάδας αντιμετωπίστηκε, από την αρχή και από όλες τις πλευρές, λανθασμένα. Τώρα, όμως, η κατάσταση είναι ιδιαίτερα έκρυθμη και μοναδική εποικοδομητική εναλλακτική λύση αποτελεί η εξεύρεση μιας αναγκαστικής διεξόδου από την κρίση.

Αλλά η περίπτωση της Ουκρανίας είναι διαφορετική καθώς η κατάσταση εκεί είναι ξεκάθαρη. Η Ρωσία του Βλαντίμιρ Πούτιν επιτίθεται και καθώς η Ουκρανία αμύνεται, υπερασπίζεται ταυτόχρονα τις αξίες και τις αρχές πάνω στις οποίες οικοδομήθηκε η ΕΕ.

Η Ευρώπη, ωστόσο, εξακολουθεί να αντιμετωπίζει την Ουκρανία σαν μία άλλη Ελλάδα. Αυτή είναι μια λανθασμένη προσέγγιση η οποία επιφέρει ακατάλληλα αποτελέσματα. Ο Πούτιν κερδίζει έδαφος στην Ουκρανία και η Ευρώπη ανησυχεί ιδιαίτερα για την Ελλάδα με αποτέλεσμα να μην δείχνει την απαραίτητη προσοχή.

Η επιδείνωση της θέσης της Ουκρανίας στο διάστημα που μεσολάβησε μεταξύ των δύο συμφωνιών για εκεχειρία –της Μινσκ Ι η οποία υπεγράφη τον περασμένο Σεπτέμβριο και της Μινσκ ΙΙ που ολοκληρώθηκε τον Φεβρουάριο –δείχνει την έκταση της επιτυχίας του Πούτιν. Αλλά η επιτυχία αυτή είναι προσωρινή και η Ουκρανία είναι ένας ιδιαίτερα σημαντικός σύμμαχος για να τον εγκαταλείψει η ΕΕ.

Υπάρχει κάτι θεμελιωδώς λάθος στην πολιτική που ακολουθεί η ΕΕ. Πως αλλιώς θα μπορούσε η Ρωσία του Πούτιν να υπερνικήσει τους συμμάχους της Ουκρανίας οι οποίοι ηγούνταν του ελεύθερου κόσμου;

Το πρόβλημα έγκειται στο γεγονός ότι η Ευρώπη παρέχει βοήθεια στην Ουκρανία με το σταγονόμετρο, όπως ακριβώς έκανε και στην Ελλάδα, με αποτέλεσμα η χώρα μόλις και μετά βίας να επιβιώνει. Την ίδια ώρα ο Πούτιν έχει το πλεονέκτημα της πρώτης κίνησης. Μπορεί να επιλέξει μεταξύ ενός υβριδικού πολέμου και μιας υβριδικής ειρήνης ενώ η Ουκρανία και οι σύμμαχοί της αγωνίζονται να αντιδράσουν.

Ένα πιθανό σενάριο είναι ο Πούτιν να πετύχει τον υψηλότερο από τους στόχους του και η αντίσταση της Ουκρανίας να καταρρεύσει. Στην περίπτωση αυτή η Ευρώπη θα κατακλυζόταν από πρόσφυγες –τα δύο εκατομμύρια αποτελούν μία ρεαλιστική εκτίμηση. Αρκετοί υποστηρίζουν ότι αυτό θα σήμανε και την έναρξη του Β’ Ψυχρού Πολέμου. Στην περίπτωση επικράτησης του Πούτιν στην Ουκρανία, ο ρώσος πρόεδρος θα είχε πολλούς συμμάχους στην Ευρώπη και οι κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας θα τερματίζονταν.

Αυτή είναι η χειρότερη δυνατή έκβαση για την Ευρώπη καθώς θα διχαζόταν ακόμη περισσότερο και θα μετατρεπόταν σε ένα πεδίο μάχης μεταξύ της Ρωσίας του Πούτιν και των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Η ΕΕ θα έπαυε να αποτελεί μια λειτουργική παγκόσμια δύναμη, ειδικά στην περίπτωση που και η Ελλάδα εγκατέλειπε την Ευρωζώνη.

Ένα πιθανότερο σενάριο είναι η Ευρώπη να συνεχίσει να παράσχει βοήθεια στην Ουκρανία με το σταγονόμετρο. Η χώρα δεν καταρρέει αλλά οι ολιγάρχες επανέρχονται δριμύτεροι στο προσκήνιο και η νέα Ουκρανία αρχίζει να μοιάζει με την παλιά.

Για το Πούτιν αυτό θα ήταν εξίσου ικανοποιητικό με την ολική κατάρρευση της χώρας. Αλλά η νίκη του δεν θα ήταν διασφαλισμένη καθώς θα οδηγούσε σ’ έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο τον οποίο η Ρωσία θα έχανε, όπως ακριβώς η Σοβιετική Ένωση έχασε τον πρώτο.

Το πιο πρόσφατο κεφάλαιο σ΄ αυτό που εγώ αποκαλώ «Τραγωδία της Ευρωπαϊκής Ένωσης» αφορά το ενδεχόμενο η ΕΕ να χάσει τη νέα Ουκρανία. Οι αρχές που υπερασπίζεται η Ουκρανία –οι ίδιες αρχές πάνω στις οποίες βασίζεται η ΕΕ –θα εγκαταλειφθούν και η ΕΕ θα αναγκαστεί να δαπανήσει πολύ περισσότερα χρήματα για να την υπεράσπισή της από όσα θα χρειαζόταν να ξοδέψει για να βοηθήσει τη νέα Ουκρανία.

Υπάρχει επίσης ένα πιο ελπιδοφόρο σενάριο. Η νέα Ουκρανία παραμένει ζωντανή και είναι αποφασισμένη να υπερασπιστεί τον εαυτό της. Με δεδομένο ότι δίχως βοήθεια δεν μπορεί να αντιμετωπίσει την στρατιωτική υπεροχή της Ρωσίας, οι σύμμαχοί της θα μπορούσαν να αποφασίσουν να κάνουν «ό,τι χρειάζεται» για να τη βοηθήσουν, πέρα από το να εμπλακούν σε μια άμεση στρατιωτική αντιπαράθεση με τη Ρωσία ή να παραβούν τη συμφωνία του Μινσκ. Στην περίπτωση αυτή, η ΕΕ δεν θα βοηθούσε μόνον την Ουκρανία, αλλά και την ίδια την Ευρώπη ούτως ώστε να μπορέσει να ανακτήσει τις αρχές και τις αξίες τις οποίες φαίνεται πως έχει απολέσει. Δεν χρειάζεται να δηλώσω πως εγώ υποστηρίζω αυτό το σενάριο.