Η σιωπηλή γιορτή του άνδρα

Ενας άνδρας µέσα σε ένα αυτοκίνητο. Ενα φορτισμένο κινητό, μια ακόμη πιο φορτισμένη ατμόσφαιρα, το βλέμμα στον δρόμο, εκκρεμότητες, τηλεφωνήματα και προβλήματα, πολλά προβλήματα.

Ο άνδρας είναι κοντά στα 40, έχει κάνει λάθη –μικρά ή μεγάλα, δεν έχει σημασία, τα έχει κάνει. Κλείνει την πόρτα και οδηγεί για 85 λεπτά αποφασισμένος να τα λύσει –έτσι πρέπει να κάνουν οι άνδρες, ακόμη και (ή ίσως ειδικά) αν στην πορεία πρέπει να αντιμετωπίσουν και τα προβλήματα με φόρο κληρονομιάς από τον πατέρα τους. Ο άνδρας έχει αφήσει τη δουλειά του, την επίβλεψη ενός τεράστιου τσιμεντένιου κατασκευαστικού έργου (ξεκάθαρα φαλλικό υπονοούμενο), απολύεται, χωρίζει, μαλώνει, νουθετεί, καθησυχάζει,αλλά δεν αλλάζει πορεία: πρέπει να βρει τις λύσεις, φυλακισμένος στο καταπιεστικό στερεότυπο του φύλου του. Η ταινία δεν είναι ελληνική, είναι το περυσινό «Locke» («Σε λάθος χρόνο»), όπου σε μια ασφυκτική καμπίνα αυτοκινήτου ο άνδρας-ηθοποιός αντιμετωπίζει τον εαυτό του (και το ανδρικό κοινό τον δικό του) και όλοι μαζί χάνουν κερδίζοντας. Η εθνικότητα της ταινίας δεν έχει σημασία: κάθε άνδρας μπορεί να ταυτιστεί –πόσω μάλλον ένας πιεσμένος έλληνας άνδρας στον καιρό της κρίσης.

Σήμερα είναι η Ημέρα της Γυναίκας. Μια κάπως περίεργη γιορτή, όχι ακριβώς φεμινιστική, με την έννοια του φανατισμού (feminazis λένε ορισμένες στην Αγγλία), αλλά μάλλον επιβεβλημένη σε μια παγκόσμια κοινωνία που παλεύει ακόμη να λύσει τα αυτονόητα ζητήματα ισότητας των φύλων. Μόνο που μέσα στην απαραίτητη επίθεση δικαιολογημένων αιτημάτων των γυναικών κάπου έχει διαταραχτεί η μονίμως εύθραυστη ανδρική ισορροπία –σύμφωνοι, δεν θέλει και πολύ.

«Παλιά», έγραψε πρόσφατα ο βρετανικός «Observer» κάνοντας πλάκα, «το να ήσουν άνδρας ήταν απλό. Πήγαινες σχολείο, έπαιζες ξύλο, έπινες, δούλευες, παντρευόσουν, έβρισκες ερωμένη, έπαιρνες σύνταξη και πέθαινες στα 56 από τα καταπιεσμένα συναισθήματά σου. Εύκολο».

Αλλά τα πράγµατα έχουν αλλάξει. Στον 21ο αιώνα, όλα έχουν μπερδευτεί γλυκά. Το να είσαι άνδρας μπορεί να σημαίνει πως είσαι και φεμινιστής. Και εργαζόμενος –αν έχεις δουλειά. Και πατέρας –ενεργός πατέρας και όχι μονίμως απασχολημένος με τη δικαιολογία πως απλώς φέρνεις το φαγητό στη σπηλιά, όπως έκαναν στερεοτυπικά οι παλιότεροι καταπιεσμένοι. Είσαι μονίμως αγχωμένος από μια μόνιμη ανασφάλεια που δεν τη χαρακτηρίζεις και παραγωγική. Το να συζητήσεις τα προβλήματά σου δεν είναι ταμπού, όπως ήταν παλιότερα –δεν είναι και εύκολο όμως, το DNA σου είναι διαφορετικά προγραμματισμένο και η κοινωνία καραδοκεί να εξοντώσει οτιδήποτε διαφέρει.

Το παλιό «ελληνικό όνειρο» του ιδιόκτητου διαμερίσματος, της (πρόωρης ή μη) συνταξιοδότησης, της παραδοσιακής πυρηνικής οικογένειας και του αμήχανου κυριακάτικου τραπεζιού γίνεται όλο και πιο δύσκολο, καθώς τα δεδομένα αλλάζουν. Το φαινόμενο δεν είναι μόνο ελληνικό. Οι παγκόσμιοι δείκτες με τις αυτοκτονίες εμφανίζουν τους άνδρες να «κερδίζουν» και εδώ χάνοντας (στην ψυχολογία υπάρχει και εξήγηση που ονομάζεται «το παράδοξο του φύλου στην αυτοκτονική συμπεριφορά» που παρουσιάζει παγκοσμίως περισσότερες απόπειρες να γίνονται από γυναίκες, αλλά περισσότερες ολοκληρωμένες αυτοκτονίες από άνδρες), κάτι που εξηγείται από το καταπιεσμένο συναίσθημα, την αδυναμία αναζήτησης βοήθειας και την απογοήτευση του να μην μπορείς να προσφέρεις αυτό για το οποίο προγραμματίστηκες.

Στην ουσία, πρόκειται για απλό ζήτηµα: Το να είσαι σωστός άνδρας στον ανεπτυγμένο κόσμο σημαίνει να ισορροπείς ανάμεσα στις ενοχές των προνομίων με τα οποία γεννήθηκες και της ανάγκης να ξεφύγεις από τα ασφυκτικά στερεότυπα. Είναι η άλλη όψη της ισότητας: Οπως ο άνδρας οφείλει να είναι φεμινιστής, έτσι και οι γυναίκες οφείλουν να μην του επιτίθενται αταβιστικά σαν να είναι ένα μόνιμο φαλλοκρατικό γουρούνι.

Και βέβαια, υπάρχει και το θέµα των προτύπων. Ο Μαξ Ολεσκερ, που έγραψε το δοκίµιο «Πώς να είσαι άνδρας το 2015» στον «Οbserver» πριν από λίγο καιρό, βρήκε ένα πρότυπο που θα µας φανεί οικεία αγχωτικό: «Το ιδανικό πρότυπό µου είναιο Γιάνης Βαρουφάκης» έγραψε και εξήγησε γιατί: «Εχω καταλήξει πως περνάει τα απογεύµατά του σηκώνοντας βάρη, παίζοντας σκάκι ταυτόχρονα, ενώ παράλληλα µαγειρεύει ένα γεύµα τριών πιάτων στη σύζυγό του. Με το µυαλό του». Πώς να µην αγχωθείς και µε αυτό;

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 08 Μαρτίου 2015