Πολλοί λυπήθηκαν που κατέρρευσε το μεγαλοπρεπές τόξο του πέτρινου γεφυριού του 19ου αιώνα στην Πλάκα της Ηπείρου. Χαρήκαμε όλοι όμως που ο νέος Πρωθυπουργός (δεν του έφθαναν τα άλλα θηριώδη προβλήματα που κληρονόμησε) κινητοποίησε άμεσα τον κρατικό μηχανισμό, ο Υπουργός Υποδομών έδωσε επί τόπου οδηγίες, ο Πρύτανης του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου επωμίσθηκε τη μελέτη αποκατάστασης ως μέρος του χρέους του Ιδρύματος στους Ηπειρώτες Ευεργέτες του, δύο ντουζίνες συνάδελφοι Καθηγητές προσφέρθηκαν να την κάνουν αφιλοκερδώς και γνωστός βιομήχανος ανέλαβε τη δαπάνη κατασκευής. Με την πολύ αξιέπαινη συμβολή όλων τους, σύντομα θα απολαμβάνουμε το μεγάλο πέτρινο τόξο του 21ου αιώνα.
Λίγοι λυπήθηκαν όταν κατέρρευσε το τόξο του σεμνού πέτρινου γεφυριού στο Καβαλάρι της Ηπείρου πριν μια δεκαετία. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση απευθύνθηκε τότε στην Εγνατία Οδός Α.Ε. (ΕΟΑΕ) που προσφέρθηκε να μελετήσει την αποκατάσταση του. Όμως η διαβούλευση με την τοπική Υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού κατέστησε σαφές ότι, αφού οι πέτρες είχαν παρασυρθεί από το ρεύμα του χειμάρρου και επειδή ακόμα και αν βρισκόντουσαν δεν θα ήταν δυνατόν να τοποθετηθούν όπως αρχικά, έτσι και αλλιώς θα ήταν ένα άλλο γεφύρι μιας άλλης τεχνολογικής εποχής και η προσπάθεια της αποκατάστασης εγκαταλείφθηκε.
Πάρα πολλά πέτρινα γεφύρια υπάρχουν όμως στην Ήπειρο και Δυτική Μακεδονία, τα οποία αποτελούν ουσιαστικό στοιχείο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και της ιστορίας των υποδομών. Με αφορμή την καταστροφή στο Καβαλάρι, χωρίς να είναι στο τεχνικό αντικείμενο της αλλά στο πλαίσιο της κοινωνικής ευθύνης της που αυτοπροσδιόρισε, η ΕΟΑΕ διερεύνησε το πρόβλημα. Διαπιστώθηκε ότι είναι δυνατή η τεχνικά επαρκής αποτύπωση (υπάρχουν εξαιρετικές εκδόσεις με καλλιτεχνικές φωτογραφίες) των πέτρινων γεφυριών με εύλογο κόστος.
Τοποθετείται πηγή εκπομπής ακτινών laser σε διαδοχικές θέσεις περιμετρικά του γεφυριού και πρόγραμμα Η/Υ συνθέτει το ολογράφημα του, όπου καταγράφονται οι εξωτερικές όψεις των λίθων. Επίσης διαπιστώθηκαν τα πολλά προβλήματα που υπάρχουν στα βάθρα, στα κονιάματα κλπ και η ανάγκη μελέτης συντήρησης κατά περίπτωση. Όμως, η ένταξη της αποτύπωσης, δημιουργίας τεχνικού μητρώου και προστασίας του συνόλου των πέτρινων γεφυριών σε πρόγραμμα χρηματοδότησης δεν προχώρησε.
Ελάχιστοι θυμούνται πλέον ότι πριν από δεκαπέντε χρόνια περίπου κόπηκε ο κύριος οδικός άξονας της Χώρας επί εβδομάδες επειδή κατέρρευσε γέφυρα του κοντά στην Κατερίνη. Και ήταν άρθρο δημοσιογράφου στο ηλεκτρονικό ΒΗΜΑ στις 12-02-2015 που γνώρισε στο ευρύ κοινό ότι η ΕΟΑΕ προκήρυξε πρόσφατα διαγωνισμό για την επιθεώρηση και αξιολόγηση 1200 υφισταμένων γεφυρών σε 35 περιφερειακές ενότητες της Χώρας.
Γιατί είναι η ΕΟΑΕ που έχει οργανώσει από πολλά χρόνια σύγχρονο document control, πλήρες ηλεκτρονικό μητρώο όλων των γεφυρών της με σχέδια μελέτης και κατασκευής, τακτικές επιθεωρήσεις, διαδικασίες αξιολόγησης και επέμβασης με βάση ανάλογες διεθνείς και εξειδικευμένο τμήμα με πεπειραμένα στελέχη, με άλλα λόγια άθροισε προοδευτικά και διαθέτει σήμερα την τόσο απαραίτητη τεχνογνωσία.
Πόσοι άραγε έχουν συνειδητοποιήσει ότι στον ανταγωνιστικό κόσμο που ζούμε δεν αρκούν η φιλοπατρία, ο ηρωισμός, το φιλότιμο, η ευστροφία και τα άλλα χαρακτηριστικά μας (που ως κόρη οφθαλμού πρέπει να διαφυλάξουμε), αλλά πρέπει επί τέλους να ξεπεράσουμε την προχειρότητα μας και να εκσυγχρονισθούμε, να αποκτήσουμε τεχνογνωσία και να εξελιχθούμε σε Προμηθείς; Γιατί εκείνο που μετρά είναι οι αποτελεσματικές δομές με καταρτισμένα στελέχη, σύγχρονους φορείς, πλήρεις διαδικασίες και μακροχρόνιο προγραμματισμό.
Πώς δηλαδή έγινε και οι Ηπειρώτες, οι Μακεδόνες και οι Θράκες απέκτησαν σε περίπου 10 χρόνια την 700 χιλιομέτρων Εγνατία Οδό και πολλούς άλλους δρόμους ευρωπαϊκού επιπέδου, όταν μέχρι τότε κυκλοφορούσαν σε σκοτώστρες; Και γιατί ο (ισομήκης αλλά τεχνικά πολύ πιο εύκολος) οδικός άξονας Πατρών –Αθηνών – Θεσσαλονίκης δεν λέει να τελειώσει, πάνε σχεδόν 25 χρόνια τώρα;
Κανείς σχεδόν (πλην των στελεχών της) δεν λυπήθηκε που η προωθημένη και αποτελεσματική δομή της ΕΟΑΕ, η οποία δημιουργήθηκε με δαπάνη του ελληνικού λαού και πολλή προσπάθεια, «αφέθηκε» να απαξιώνεται προοδευτικά, αντί να εξελιχθεί σε φορέα υποδομών της Βόρειας Ελλάδας. Πότε (είπανε ότι) θα τελειώσει το μετρό της Θεσσαλονίκης;
Όλοι σχεδόν θέλουμε τα δημόσια έργα να κατασκευάζονται με εύλογο κόστος, υψηλή ποιότητα και εμπρόθεσμα. Η αναβάθμιση του σημερινού συστήματος παραγωγής τους επείγει, προϋποθέτει όμως αταλάντευτη πολιτική βούληση και δέσμευση και θα είναι μια σύνθετη, δύσκολη και χρονοβόρα διαδικασία. Το απαραίτητο πρώτο βήμα της είναι η κατανόηση και ομολογία των προηγουμένων σφαλμάτων.
* Ο κ. Σέργιος Λαμπρόπουλος είναι Καθηγητής του Τομέα Προγραμματισμού και Διαχείρισης Τεχνικών Έργων της Σχολής Πολιτικών Μηχανικών ΕΜΠ. Διετέλεσε πρώτος Γενικός Διευθυντής (1996 –2006) της Εγνατία Οδός Α.Ε και γενικός γραμματέας Συγχρηματοδοτούμενων Δημοσίων Έργων.