Το Βήμα – The Project Syndicate
Η νέα κυβέρνηση της Ελλάδας, της οποίας ηγείται το κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ που είναι κατά της λιτότητας, έχει φέρει την Ευρώπη μπροστά σε μία πρόκληση που μέχρι τώρα δεν είχε αντιμετωπίσει ξανά: το να έχει να κάνει με μη συνηθισμένους για τα ευρωπαϊκά δεδομένα κυβερνητικούς αξιωματούχους. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι από πολλές απόψεις ένα ριζοσπαστικό κόμμα και οι θέσεις του στην οικονομική πολιτική συχνά περιγράφονται ως ακροαριστερές. Αλλά τις θέσεις του για το χρέος και τη λιτότητα τις συμμερίζονται πολλοί οικονομολόγοι σε Ευρώπη και Αμερική που ανήκουν στο κυρίαρχο ρεύμα. Τι είναι αυτό λοιπόν που κάνει τον ΣΥΡΙΖΑ να ξεχωρίζει; Όλες οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των οφειλετών και των δανειστών περιλαμβάνουν σε πολλές περιπτώσεις μπλόφες και λεονταρισμούς.
Αλλά ο αντικομφορμιστής υπουργός Οικονομικών της Ελλάδας, Γιάνης Βαρουφάκης, έχει παρουσιάσει τόσο σθεναρά τις θέσεις του στα μέσα ενημέρωσης και στην κοινή γνώμη που δεν αφήνει αμφιβολίες ως προς τη διάθεσή του να παίξει σκληρό παιχνίδι. Θα περίμενε κανείς ότι οι διαπραγματεύσεις μεταξύ της τρόικας και της Ελλάδας θα ήταν για να επιτευχθεί κάποια οικονομική συμφωνία . Αλλά αυτό είναι απλά ένας ευσεβής πόθος. Οι Γερμανοί μαζί με μικρότερους πιστωτές είναι κάθετοι ως προς την ανάγκη μη χαλάρωσης του προγράμματος λιτότητας και της δέσμευσης για δομικές μεταρρυθμίσεις ως προαπαιτούμενο για περαιτέρω χρηματοδότηση της Ελλάδας. Πιστεύουν ότι αν χαλαρώσουν οι όροι θα είναι αντιπαραγωγικό και ένας λόγος είναι ότι οι Έλληνες θα επιστρέψουν στις παλιές κακές συνήθειές τους.
Επομένως αυτό που παρακολουθούμε να διαδραματίζεται μπροστά στα μάτια μας δεν είναι μία λογική συζήτηση αλλά καθαρά παζάρια. Και το μόνο διαπραγματευτικό χαρτί που έχει στη διάθεσή του ο Βαρουφάκης είναι ότι η Ελλάδα θα φύγει από το ευρώ. Η απειλή είναι μόνο έμμεση. Οι περισσότεροι Έλληνες δεν θέλουν η Ελλάδα να φύγει από το ευρώ και τόσο ο Βαρουφάκης όσο και ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας τελευταία αποφεύγουν να αφήνουν να εννοηθούν τέτοιες προθέσεις. Αλλά χωρίς την απειλή οι ισχυρισμοί του Βαρουφάκη για δημοκρατική νομιμοποίηση δεν θα είχαν αντίκτυπο στο Βερολίνο, στη Φρανκφούρτη και στις Βρυξέλλες. Ο ΣΥΡΙΖΑ θα αναγκαζόταν να συνεχίσει ένα οικονομικό πρόγραμμα που εξελέγη για να ανακαλέσει. Η αποτελεσματικότητα του Grexit εξαρτάται από δύο προϋποθέσεις: Πρώτον η Γερμανία και τα υπόλοιπα μέλη της ευρωζώνης να θεωρήσουν ότι το Grexit συνιστά απειλή για τα ίδια.
Δεύτερον η επιστροφή στη δραχμή θα πρέπει να προσφέρει στην ελληνική οικονομία τη δυνατότητα να τα πάει καλύτερα μόνη της από ό,τι στη νομισματική ένωση αλλά και το σημερινό οικονομικό πρόγραμμα. Χωρίς την πρώτη προϋπόθεση, η ευρωζώνη θα απαντήσει «Ευχαρίστως να φύγετε». Χωρίς τη δεύτερη προϋπόθεση η απειλή της Ελλάδας δεν είναι αξιόπιστη. Και εδώ είναι που τα οικονομικά ξαναμπαίνουν στην εικόνα. Ας σκεφτούμε την πρώτη προϋπόθεση. Κάποιοι παρατηρητές έχουν πείσει τους εαυτούς τους ότι οποιεσδήποτε συνέπειες από το Grexit θα είναι διαχειρίσιμες. Η Ελλάδα είναι και μικρή και σε απελπιστική κατάσταση. Έτσι είναι πιθανό τα υπόλοιπα ευάλωτα μέλη να γλιτώσουν και η βιωσιμότητα του ευρώ να μην επηρεαστεί. Αλλά οι συνέπειες είναι τόσο απρόβλεπτες, που το κόστος ενός ντόμινο δυνητικά θα ήταν τόσο μεγάλο που η Γερμανία και άλλοι πιστωτές δεν έχουν κανένα ενδιαφέρον να συμμετάσχουν σε αυτό το σενάριο.
Οι ευθύνες σε μία πιθανή διάλυση της ευρωζώνης πρέπει να είναι ένας από τους χειρότερους εφιάλτες της γερμανίδας καγκελάριου Άνγκελας Μέρκελ. Και αν δεν είναι θα έπρεπε να γίνει. Η δεύτερη προϋπόθεση είναι πιο δύσκολο να διαπιστωθεί. Υπάρχουν παραδείγματα θετικής οικονομικής εξέλιξης μετά από την απομάκρυνση από μία νομισματική σύνδεση. Η καλύτερη ελπίδα της Ελλάδας θα ήταν μία ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας στο εξωτερικό. Βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα η ενίσχυση της ελληνικής ανταγωνιστικότητας απαιτεί μέτρα που θα έχουν ως στόχο συγκεκριμένους δεσμευτικούς περιορισμούς που αντιμετωπίζουν οι εξαγωγείς. Ένα ελληνικό πρόγραμμα που θα αναγνωρίζει αυτούς τους περιορισμούς και θα προτείνει μέτρα θα συνιστούσε αποτελεσματικότερη οικονομική πολιτική από την πρόχειρη λίστα για δομικές μεταρρυθμίσεις της τρόικας. Επίσης θα προσέφερε μία αξιόπιστη εναλλακτική παραμονής στην ευρωζώνη με τους υπάρχοντες όρους και επομένως θα ενίσχυε τη διαπραγματευτική θέση της Ελλάδας, διασφαλίζοντας ότι το Grexit στην πραγματικότητα δεν θα συνέβαινε.

*Ο Dani Rodrik είναι καθηγητής Κοινωνικής Επιστήμης στο Ινστιτούτο Προηγμένων Σπουδών στο Πρίνστον των ΗΠΑ