Στα αγγλικά λέγεται empathy, στα γερμανικά einfühlung, στα ελληνικά η λέξη είναι κάπως πιο εύηχη: ενσυναίσθηση. Η ερμηνεία της είναι η «ταύτιση ή κατανόηση της θέσης ή της κατάστασης κάποιου άλλου». Με πιο απλά λόγια, είναι η δυνατότητα του ανθρώπου να κατανοήσει τη συμπεριφορά κάποιου άλλου. Να δει τον κόσμο μέσα από τα μάτια του. Να τον δικαιολογήσει, ακόμη και αν διαφωνεί. Να αναγνωρίσει τα κίνητρά του, ακόμη και αν δεν τα εγκρίνει.
Η λέξη δεν εμφανίζεται στα παλιότερα ελληνικά λεξικά, μέχρι και ο ηλεκτρονικός ορθογράφος του Word δεν την αναγνωρίζει, την κοκκινίζει σαν να την απορρίπτει· ακόμη και αν έτσι την κάνει να ξεχωρίζει. Δεν είναι τυχαία η απόρριψη. Οσο εύηχη και να είναι η λέξη, δεν έχει πολλούς οπαδούς. Προϋποθέτει ξεβόλεμα, επιπλέον σκέψη, συναισθηματική κόπωση.
Ούτε στην πολιτική έχει αρκετούς οπαδούς. Ισως όχι τυχαία. Οπως κανείς δεν θέλει έναν οδοντίατρο που να νιώθει τον πόνο του, αλλά όλοι θέλουν κάποιον που να τον νικά, έτσι, κανείς δεν θέλει έναν πολιτικό που θα είναι λυπημένος για τον πόνο του άλλου. Προτιμούν κάποιον που θα βρίσκει λύσεις. Η ενσυναίσθηση χωρίς λύσεις θυμίζει ανούσιο λυρισμό, μαλθακή σκέψη, βολικό χιπισμό, βολική μελαγχολία. Δεν θέλουμε πολιτικούς να νιώθουν, τους θέλουμε να πράττουν.
Αλλά δεν είναι κακό να νιώθουν και λίγο. Τη Δευτέρα το μεσημέρι ο Αντώνης Σαμαράς επέλεξε να μην εμφανιστεί στο παραχωρημένο από τον ελληνικό λαό Μέγαρο Μαξίμου. Με περιφρόνηση για τον θεσμικό του ρόλο, κατέφυγε στη μικρότητα απουσιάζοντας από τη στιγμή της ήττας του. Τίποτα χειρότερο από έναν bad loser που λένε και οι γνώστες των κανόνων του παιχνιδιού, Αμερικανοί. Κάπως έτσι, σφράγισε ιδανικά μια διακυβέρνηση που έμοιαζε να κινείται με γνώμονα την αγχωμένη πολιτική του κληρονομιά –κατά άλλους, επιβίωση.
Η οικονομία ήταν η αφορμή. Μπορεί όλα τα αντιλαϊκά μέτρα να δικαιολογούνται από την επιλογή (ή αδιέξοδο, αυτό μένει να φανεί…) της μνημονιακής πολιτικής, αλλά με αφορμή την οικονομία, ο βιασμός της κοινωνίας, της δημοκρατίας και της λογικής ήταν διαρκής, βάναυσος, σχεδόν εκδικητικός.
Ενδεικτικές περιπτώσεις σκοταδισμού: Οι υπουργοί εκμεταλλεύονταν μικροπολιτικά τους πνιγμένους μετανάστες στο Αιγαίο. Τα κοινωνικά ιατρεία θεωρούνταν εστίες αριστερών αντικοινωνικών στοιχείων. Το ακροδεξιό πάρτι του Μάκη Βορίδη έγινε μια mainstream πρακτική. Τα Σώματα Ασφαλείας αφέθηκαν ελεύθερα σε μια ανεξέλεγκτη μάχη με την υπόλοιπη κοινωνία. Πριν από τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα και την απομάκρυνση Μπαλτάκου, η Χρυσή Αυγή ήταν υποψήφιος κυβερνητικός εταίρος. Οποιαδήποτε αντίρρηση σε κάθε παράλογη πρακτική ήταν «υποστήριξη στον ΣΥΡΙΖΑ» διανθισμένη με αντικομμουνιστικές κορόνες. Οταν η ρητορική της θεωρίας των δύο άκρων χρεοκόπησε, ο δημόσιος λόγος έμοιαζε με μια τηλεοπτική εκπομπή στην οποία ο Αδωνις φώναζε πως θα πεθάνουμε από την πείνα αν δεν τον προτιμήσουμε. Η ομοφοβία ξεπέρασε τα ανεκτά όρια μιας δήθεν δυτικής κοινωνίας. Ο συνδικαλισμός και οι συλλογικές συμβάσεις ποινικοποιήθηκαν σαν κάτι παρωχημένο. Η πατριδολαγνεία, η τέχνη τού να εξαπατάς πουλώντας αγάπη για τον τόπο σου, έγινε καθημερινή συνθήκη. Ο πολιτισμός θεωρήθηκε μια πλαδαρή πολυτέλεια. Η νέα γενιά τιμωρήθηκε μόνο και μόνο γιατί υπάρχει. Τα χειρότερα ένστικτα βγήκαν από το πηγάδι της Ιστορίας. Η ασφυξία έφτασε σε οριακό σημείο.

Τόσο που νικήθηκε και ο φόβος –έστω και για λίγο. Μπορούμε να είμαστε βέβαιοι πως όλα αυτά τελείωσαν με την αποχώρηση του Αντώνη Σαμαρά; Βλέποντας τους επίσης ακροδεξιούς Ανεξάρτητους Ελληνες, προφανώς και όχι. Μπορούμε να ελπίζουμε πως η οικονομική πολιτική θα βελτιωθεί; Αν η Ευρώπη διαφωνήσει, ας είμαστε ειλικρινείς, όχι –τουλάχιστον όχι άμεσα. Μπορούμε να ελπίζουμε σε μια καλύτερη, πιο ανεκτική κοινωνία; Ναι, όπως έχουν δείξει οι πρώτες κινήσεις του Αλέξη Τσίπρα.
Αν κάτι χρειάζεται αυτή η χώρα (σύµφωνοι, εκτός από λεφτά), είναι η εφαρµογή της ενσυναίσθησης στην πολιτική. Το να µη λειτουργείς τιµωρητικά, πολωτικά, αποµονωτικά, µπορεί να µοιάζει χίπικο, λυρικό, µαλθακό και να χλευάζεται από τους παλιούς (χρεοκοπηµένους) πολιτικούς, αλλά ίσως είναι ο µοναδικός τρόπος να γίνει πραγµατικότητα η ονείρωξη κάθε πολιτικού: Να µείνει στην Ιστορία.

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 1 Φεβρουαρίου 2015

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ