Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο της Ρωσίας

Στη Ρωσία, η παραμονή της Πρωτοχρονιάς είναι πολύ πιο σημαντική από τα Χριστούγεννα. Το γεγονός ότι η μεγαλύτερη γιορτή της χώρας σηματοδοτεί την αλλαγή του ημερολογίου δείχνει την ιδιαίτερη σχέση που έχουν οι Ρώσοι – και ιδιαίτερα οι κυβερνήτες τους – με τον χρόνο.

Ιστορικά, μπορούμε να πούμε ότι πολλοί Ρώσοι ηγέτες ανήκουν σε δύο μεγάλες κατηγορίες: σε εκείνους που προσπάθησαν να παγώσουν τον χρόνο (Τσάρος Νικόλαος Α’ και Λεονίντ Μπρέζνιεφ, για παράδειγμα), και σε εκείνους που ήθελαν να τον επιταχύνουν (Πέτρος ο Μέγας, Αλέξανδρος Β’, Νικίτα Χρουστσόφ). Η πρώτη ομάδα λάτρευε την παράδοση, η δεύτερη έδινε έμφαση στην αλλαγή. Σε κάθε περίπτωση, οι προσπάθειες να γυρίσει πίσω το ρολόι εναλλάσσονταν με ξεσπάσματα ξέφρενης δραστηριότητας.

«Η επιλογή είναι είτε θάνατος ή να καλύψουμε την υστέρησή μας και να ξεπεράσουμε τις προηγμένες καπιταλιστικές χώρες», προειδοποίησε ο Λένιν. Και ο Στάλιν, υπερασπιζόμενος το πρόγραμμα της εξαναγκαστικής εκβιομηχάνισης δήλωσε: «Είμαστε 50 ή 100 χρόνια πίσω από τις προηγμένες χώρες. Θα πρέπει να διανύσουμε την ίδια απόσταση σε 10 χρόνια. Είτε θα το κάνουμε ή θα μας συντρίψουν».

Ο Βλαντίμιρ Πούτιν αψηφά αυτές τις δύο κατηγορίες, αλλά όταν πρόκειται για την διατήρηση της εξουσίας, έχει μια αριστοτεχνική αίσθηση της χρονικής συγκυρίας.

Πάρτε την υπόθεση του Αλεξέϊ Ναβάλνι, μιας δημοφιλούς προσωπικότητας της αντιπολίτευσης. Είχε προγραμματιστεί να καταδικαστεί για πολιτικώς υποκινούμενη υπεξαίρεση στις 15 Ιανουαρίου.

Ξαφνικά, λόγω της απειλής να ξεσπάσουν διαμαρτυρίες, η κυβέρνηση επαναπρογραμμάτισε την καταδίκη για την περασμένη Τρίτη. Και αντί για την δεκαετή ποινή φυλάκισης που είχαν ζητήσει οι εισαγγελείς, ο Ναβάλνι καταδικάστηκε σε μια ποινή με αναστολή. Αλλά ο αδελφός και συγκατηγορούμενός του, ο Ολεγκ Ναβάλνι, καταδικάστηκε σε 3,5 χρόνια φυλάκισης, μια απόφαση που πολλοί την είδαν σαν έμμεση τιμωρία για τον Αλεξέι.

Δεν υπήρξε τίποτα πραγματικά ασυνήθιστο σε αυτό. Πολλοί Ρώσοι κυβερνώντες είχαν την φιλοδοξία να γίνουν αφέντες του χρόνου – συμπεριλαμβανομένου του χρόνου που ξοδεύουν στη ηγεσία της εξουσίας. Καμμία ρωσική βασιλεία δεν είχε προκαθορισμένα όρια. Οι περισσότεροι προ-επαναστατικοί ηγέτες πέθαναν στον θρόνο, ή ανατράπηκαν και δολοφονήθηκαν. Οι τσάροι ήταν μονάρχες κληρονομικώ δικαιώματι και οι ημέρες τους στην εξουσία περιορίζονταν μόνο από ατύχημα, ασθένεια ή συγγενείς που ήθελαν να πάρουν τη θέση τους.

Οι σοβιετικοί ηγέτες, εκτός από τον Χρουστσόφ και τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, διατηρούσαν επίσης τις θέσεις τους ισοβίως. Ο Χρουστσόφ, που ανατράπηκε από την ηγεσία του κόμματος το 1964, ήταν ο πρώτος που πρόλαβε να γράψει τα απομνημονεύματά του και να πεθάνει από φυσικά αίτια. Ο Γκορμπατσόφ είδε την εξουσία να γλιστράει μέσα από τα χέρια του καθώς διαλυόταν η Σοβιετική Ενωση το 1991. Ο Μπορίς Γέλτσιν, ο πρώτος μετα-σοβιετικός πρόεδρος της Ρωσίας, παραιτήθηκε στα τέλη του 1999, και έγινε έτσι ο πρώτος Ρώσος ηγέτης που εγκατέλειψε την εξουσία οικειοθελώς.

Ενας λόγος που η Μόσχα φαίνεται εκτός συγχρονισμού με τους περισσότερους γείτονές της σήμερα είναι ότι η Ρωσία δεν θα μπορούσε ποτέ να περιμένει ότι θα γίνει μέρος της Ευρωπαϊκής Ενωσης, μια προοπτική που παρέχει ένα ισχυρό κίνητρο για αλλαγή σε χώρες όπως η Τσεχική Δημοκρατία, η Εσθονία και η Πολωνία. Οι χώρες αυτές δραπέτευαν από την Ρωσία και εντάσσονταν στην Ευρώπη. Η Ρωσία δεν θα μπορούσε να δραπετεύσει από τον εαυτό της.

Ο πολιτικός χρόνος στη Ρωσία φαίνεται να σέρνεται επί αιώνες. Οι εορτασμοί μας για το Νέο Ετος δεν θα είναι σημάδι του ερχομού της αλλαγής. Απλώς θα μας θυμίσουν την πραγματικότητα ότι η Ρωσία είναι, για ακόμη μια φορά, επικίνδυνα πίσω από τους καιρούς. Οπως και με πολλά προηγούμενα καθεστώτα, οι σημερινοί ηγέτες μας έχουν πεθάνει από έναν ηθικό θάνατο πολύ προτού τελειώσουν οι μέρες τους στην εξουσία. Οταν φύγουν, η επόμενη γενιά των Ρώσων ηγετών θα πρέπει για άλλη μια φορά να κερδίσει τον χαμένο χρόνο.