Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από την κυριαρχία της τεχνολογίας, τον ψηφιακό κόσμο. Το γεγονός αυτό μας αναγκάζει να καθορίσουμε το ρόλο της τεχνολογίας μέσα στη ζωή μας, ώστε αυτή να μην καθιστά την παρουσία της δεδομένη ανά πάσα στιγμή.
Η πρόοδος της συλλογικής σκέψης και δράσης που προάγουν οι τεχνολογίες είναι γνωστή. Ωστόσο, χρειαζόμαστε και λίγο χρόνο στη ζωή μας για να κάνουμε τις δικές μας σκέψεις, χωρίς διακοπή και απόσπαση. Χρειαζόμαστε στη ζωή μας και άλλες ποιότητες χρόνου που δεν παρέχει ο ψηφιακός κόσμος. Κι αυτό γιατί η τεχνολογία έχει μετατρέψει το βίωμα του χρόνου ένα συνεχές παρόν, ένα παρόν μέσα στο οποίο η ίδια η κοινωνία χάνει την ικανότητά της να συγκρατήσει το ίδιο το παρελθόν της (T. Chatfield: πώς να τα καταφέρουμε στην ψηφιακή εποχή, Πατάκης, 2013)
Ο ψηφιακός κόσμος είναι πηγή αστείρευτη για τα καλά, όπως και για τα κακά. Σημαντικό πλεονέκτημα μιας ψηφιακής μηχανής είναι η μνήμη της: δεν φθίνει με το χρόνο και δεν παρουσιάζει σφάλματα, ενώ αντιγράφεται, μοιράζεται, σβήνεται. Επίσης μια ψηφιακή μηχανή μας παρέχει πολλαπλές δυνατότητες διαχείρισης της πληροφορίας.
Η ανθρώπινη μνήμη είναι περιορισμένη και μάλιστα ο άνθρωπος αυτά που βιώνει τα κάνει μέρος του εαυτού του, εσωτερικεύει γεγονότα, ανθρώπους και απόψεις. Κατέχει το παρελθόν σαν ένα συνεχές μέρος του παρόντος. Στον άνθρωπο η μνήμη υπάρχει μέσα στο χρόνο και αλλάζει καθώς αλλάζει το σώμα του. Όταν ο άνθρωπος χρησιμοποιεί το διαδίκτυο ως υποκατάστατο της ατομικής του μνήμης, παρακάμπτοντας τις εσωτερικές διαδικασίες εμπέδωσης, κινδυνεύει να αδειάσει τον πλούτο που έχει στο μυαλό του.
Ίσως είναι σκόπιμο να τονιστεί ότι για ένα μηχάνημα το παρελθόν είναι βάρος που παρεμποδίζει τη λειτουργία του, σε αντίθεση με ότι συμβαίνει για τον άνθρωπο που έχει ανάγκη το παρελθόν, ως στοιχείο της ύπαρξής του στο παρόν, αλλά και το μέλλον.
Τα ψηφιακά μέσα διαδραματίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στο χώρο της πολιτικής. Μάλιστα, μετατοπίστηκαν σταθερά από το να εκθέτουν απλά την πολιτική κατάσταση στο να συνδράμουν ενεργά στη διαμόρφωσή της.
Τα ψηφιακά εργαλεία, αν και μπορούν να συμβάλλουν σε πολλά είδη ελευθερίας, ενέχουν κινδύνους που σχετίζονται με το προσωπικό απόρρητο και την ασφάλεια στο διαδίκτυο, γιατί ο κάθε χρήστης αφήνει ψηφιακά ίχνη που θα είναι ορατά για πάντα. Το θέμα αυτό εγείρει έντονα νομικά και ηθικά ερωτήματα στα οποία τα περισσότερα κράτη δεν πρόκειται να απαντήσουν στο κοντινό μέλλον. Ο έλεγχος του διαδικτύου δεν είναι αδύνατος αλλά δύσκολος.
Στον ψηφιακό κόσμο είμαστε πιο ελεύθεροι από ποτέ να χρησιμοποιούμε και να παρενοχλούμε τους άλλους ή τουλάχιστον τις ψηφιακές σκιές τους…
Η τεχνολογία μπορεί να γίνει απολαυστική και να μας οδηγήσει σε δράσεις μέσα σε κοινωνικά πλαίσια. Έχει όμως και τη δυνατότητα να χαλάσει την ισορροπία τόσο της ατομικής ζωής όσο και της κοινωνίας που την περιβάλλει.
Η πρόσφατη αξιοποίηση από μέλος του κοινοβουλίου της δυνατότητας της τεχνολογίας να καταγράφει συνομιλητή του, χωρίς την άδειά του ή της αρμόδιας αρχής, τραυμάτισε ανεπανόρθωτα το κύρος της δικαιοσύνης, του θεσμού του κοινοβουλίου και της χώρας!
Η ατιμωρησία τέτοιων πράξεων οδηγεί στον ευτελισμό της δημόσιας ζωής και στην κυριαρχία της αταξίας.
Πότε θα αισθανθεί ο πολίτης την οφειλόμενη από την πολιτεία προστασία του;
Ο τελικός μας στόχος πρέπει να είναι η ευδαιμονία, δηλαδή να ζούμε τη ζωή μας με τον πληρέστερο ανθρωπίνως δυνατό τρόπο, αξιοποιώντας το χρόνο με σύνδεση στον ψηφιακό κόσμο και ενσωματώνοντας χρόνο χωρίς σύνδεση στην καθημερινότητά μας.
Ο. Καθηγητής Χρήστος Β. Μασσαλάς-π. Πρύτανης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
e-mail: cmasalas@cc.uoi.gr
