«Ζωγραφική απολογία;»

Μια έκθεση ζωγραφικής με αυτόν τον τίτλο και μάλιστα αναδρομική έχει, από την εκτύλιξή της στη «μακρά διάρκεια», μια ιδιαίτερη αντιπροσωπευτική σχέση με τον χρόνο.

Από το περιεχόμενό της, όμως, από εκείνο της εικαστικής της σκέψης, η έκθεση αποκτά το κύριο νόημά της.

Στο Μουσείο Μπενάκη είμαστε, και με τον Δεληβορριά παρόντα, πολλαπλές και απρόσμενες σημασίες μπροστά από κάθε πίνακα ανακύπτουν. Παραστάσεις που προσφέρονται όχι μόνο στα μάτια αλλά και στον νου. Δηλαδή, σ’ αυτόν που από τη φύση του είναι συναισθησιακός. Αφού με όλες τις αισθήσεις μας «κοιτάζει». Ας ακολουθήσουμε κι εμείς λοιπόν την μποντελέρεια υπόδειξη –«μη μόνο όσα βλέπετε πιστεύετε, των ποιητών το βλέμμα είν’ οξύτερο» –κι ας έχουμε τον ζωγράφο-ποιητή. «Πέρα από την τιμή και την υπόληψή του».

Κοιτάζοντας λοιπόν τα έργα κάποια διερωτήματα θα ήθελα να μου επιτρέψετε να μοιρασθώ με εκείνους που θα πάνε να τα συναισθανθούν και με τον καλλιτέχνη σε διάλογο να μπουν.

α) Το έργο είναι άραγε μια εικαστική αυτοβιογραφία; Ή όσα διηγείται ο ζωγράφος αφορούν και μας; Οσα από αυτά που εκεί εξομολογούνται μήπως και τη δική μας αυτοψυχαναλυτική υποψία διευκολύνουν;

β) Είναι η εύκολη αμφισβήτηση το κεντρικό νόημα του έργου; Ή μήπως ο καλλιτέχνης αλλού εκθειάζοντας και αλλού καταγγέλλοντας –και κυρίως καταγράφοντας –επερωτά αυτόν τον ίδιο μας τον φόβο; Να θέλει άραγε να τον εξορκίσει;

γ) Αν κάτι τέτοιο υπαγορεύει η κίνηση του χεριού του, ως συνέχεια του νου του, ποιος είναι ο ρόλος του γυμνού σώματος; Μοτίβο σε ανεπαίσθητη παράλλαξη δοσμένο και που άλλοτε αποτελεί το κεντρικό θέμα του κάθε έργου και άλλοτε αυτό το γυμνό, έξω από το κύριο επεισόδιο, στέκεται και παραμονεύει για να μπει και τα εκεί πρόσωπα και πράγματα να κάνει επιτέλους να μιλήσουν; Να ομολογήσουν;

δ) Και ποια είναι η σχέση του προσώπου με το όλο σώμα; Μήπως το δεύτερο συναπορροφά το πρώτο; Για να του δώσει ειλικρίνεια και να το βγάλει έξω από τη συνήθη υποκριτική εξεικόνισή του; Να το στερήσει, δηλαδή, από την ιστορική κυρίαρχη θέση του, ως πορτρέτου, και να το συναρτήσει προς το σωματικό όλο και έτσι να καταστήσει το παριστάμενο άτομο αληθινότερο;

Πόσα άλλα, έτερα, από αυτή την έκθεση κανείς θα μπορούσε να σκεφθεί; Αν βέβαια τις προϊδεάσεις του για λίγο τις βάλει σε δοκιμασία.

To έργο όλο του Παύλου Σάμιου, ένα δοκίμιο διαρρέουσας αλήθειας, αποτελεί παρακείμενη προσέγγιση μιας ζωής ώστε το απρόσιτο να γίνει λιγότερο δύσβατο.

Σ’ αυτές τις ώρες των μεγάλων γεγονότων υπάρχουν και οι ομιλίες της Τέχνης. Χωρίς να είναι αντίπαλες στο διαδραματιζόμενο μας διερωτούν πραγματικά πολιτικά.

Δείτε το και έτσι. Μπορείτε.

Ο κ. Γιάννης Μεταξάς είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.