Το Βήμα, The New York Times
Είναι πάντα ευχάριστο να επιστρέφω στη Ρώμη και να διαπιστώνω ότι ορισμένα πράγματα δεν αλλάζουν ποτέ. Πέρασα ένα μέρος της νιότης μου εδώ, σε μία έκσταση ευτυχίας και ακόμη και τώρα, βρίσκω αυτή την ευτυχία προσβάσιμη. Καθώς μεγαλώνουμε οι αναμνήσεις γίνονται πιο σημαντικές, ένας λαβύρινθος άπειρων πιθανοτήτων. Οι συναλλακτικές σχέσεις του Λονδίνου ή της Νέας Υόρκης ή της Σιγκαπούρης δίνουν τη θέση τους στις ανθρώπινες σχέσεις στη Ρώμη. Οι άνθρωποι σταματούν λίγα δευτερόλεπτα για να κοιτάξουν ο ένας τον άλλον. Συνομιλούν χωρίς κάποιον ιδιαίτερο λόγο.
Το βαρύ κλειδί του δωματίου στο ξενοδοχείο (και όχι κάποια ανώνυμη κάρτα – κλειδί). Το τέλειο carciofi alla Romana (μικρές αγκινάρες αλά Ρομάνα) που λιώνει στο στόμα. Η απαράλλακτη απάντηση οποιουδήποτε περαστικού για την κατάσταση της Ιταλίας («Fa schifo» – Είναι χάλια). Η «manifestazione» ή διαδήλωση, που κλείνει ένα μεγάλο μέρος της κεντρικής Ρώμης. Το στυλ του «μπαρίστα» που φτιάχνει τρεις εσπρέσο, δύο λάτε και δύο καπουτσίνο την ίδια στιγμή. Η αφοσίωση του μετρ που τρίβει τρούφες με την ψυχρή μεγαλοπρέπεια ενός ταυρομάχου. Ο ήχος των ομιλιών και όχι των μηχανών. Τα ψηλοτάβανα διαμερίσματα με το ψυχρό ημίφως τους. Ο ήχος από τα σκούτερ στις όχθες του λασπωμένου Τίβερη. Τα στόρια των καταστημάτων που κλείνουν την ώρα του μεσημεριανού, για να ξανανοίξουν αργά το απόγευμα. Όλες αυτές οι γνώριμες παρηγοριές.
Εδώ μερικές φορές φαίνεται ότι όλα πρέπει να μείνουν τα ίδια έτσι ώστε κάνα – δυο πράγματα να αλλάξουν (τα ρολόγια της πόλης, σε αντίθεση με όταν ζούσα εδώ πριν από 30 χρόνια, τώρα δείχνουν να λειτουργούν). Έπειτα υπάρχει και η πολιτική. Ο πρωθυπουργός Ματέο Ρέντσι, 39 χρόνων, είναι ένας επαναστατικός πρωθυπουργός επειδή η νεότητά του, η άμεση γλώσσα του, ο δυναμισμός του και η σχετική διαφάνειά του τάραξαν τις παλαιές συνήθειες. Θυμίζει κάπως τον νέο Τόνι Μπλερ. Είναι ένας σόουμαν που προωθεί την αλλαγή με τη δύναμη του χαρακτήρα του. Η φιλοδοξία του για την Ιταλία είπε «δεν είναι να τα πάει καλύτερα από την Ελλάδα, αλλά να τα πάει καλύτερα από τη Γερμανία». Μετά την εποχή Μπερλουσκόνι, η Ιταλία το χρειαζόταν αυτό. Ο νόμος για τα εργασιακά, ο λόγος των σημερινών κινητοποιήσεων, είναι μία προσπάθεια να καταστεί πιο εύκολο στις επιχειρήσεις να απολύουν υπαλλήλους. Αυτό για την Ιταλία είναι σημαντικό. Το σύνθημα του Ρέντσι είναι «αλλάζουμε ή πεθαίνουμε». Η ανεργία ξεπερνά το 13%, το δημόσιο χρέος συνεχίζει να αυξάνεται και η Ιταλία βρίσκεται σε ύφεση τα τελευταία έξι χρόνια. Η χώρα είναι προβληματική. Ωστόσο, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί με τα επίσημα νούμερα.
Η οικογενειακή αλληλεγγύη, ο ιδιωτικός πλούτος και η μαύρη οικονομία αμβλύνουν την κρίση που τα στατιστικά αποκαλύπτουν. Η Ιταλία είναι φτωχή – οι Ιταλοί είναι πλουσιότεροι από αυτή. Όπως και τους περισσότερους Ευρωπαίους, τους ξεπερνάει η πείνα για πλούτο, η πολύωρη εργασία και οι απορυθμισμένες οικονομίες του αναδυόμενου κόσμου, όπου οι περισσότεροι άνθρωποι δεν γνωρίζουν τι σημαίνει κοινωνική ασφάλιση. Παρ’ όλα αυτά οι Ιταλοί καταφέρνουν να ζουν καλύτερα από ό,τι θα φανταζόταν κανείς σε μία οικονομία που φθίνει. Δεν υπάρχει τίποτε το περίεργο σε έναν κάτοικο της Ρώμης που πηγαίνει σπίτι του το μεσημέρι να φάει – ή να βάζει τη μαμά του να του ετοιμάσει φαγητό. Η αντίδραση στην αλλαγή μπορεί να είναι και υγιής – διατηρεί τους δεσμούς της οικογένειας και την κοινωνικότητα.
Ο πολιτισμικός σκεπτικισμός ως προς την αλλαγή είναι βαθύς. Σε αντίθεση με τους Αμερικανούς, οι Ιταλοί δεν επιθυμούν να επαναδημιουργηθούν. Η Ιταλία χρειάζεται αλλαγή. Ο Ρέντσι έχει δίκαιο που πιέζει για αυτή. Οι νέες επενδύσεις θα έρθουν μόνο εάν τα γραφειοκρατικά εμπόδια αρθούν. Αλλά η αλλαγή πάντα θα έχει τα όρια της εδώ. Πίσω από την ιταλική επιπολαιότητα βρίσκεται μία βαθιά εδραιωμένη σύνεση. Αυτός ο χρόνος μας ξύπνησε. Ένα τέταρτο του αιώνα από την πτώση του τείχους του Βερολίνου βλέπουμε πόσο παραπλανημένοι ήμασταν όταν πιστεύαμε, ακόμη και για λίγο, ότι οι παλαιές μάχες των εθνών κρατών και οι αντίπαλες ιδεολογίες θα έδιναν τη θέση τους στα πεφωτισμένα συμφέροντα, τον ενστερνισμό της δυτικής φιλελεύθερης δημοκρατίας και του κράτους δικαίου. Οι Ιταλοί ανασηκώνουν τους ώμους τους. Το γνώριζαν αυτό. Υπάρχουν σοβαροί λόγοι που επιλέγουν την ομορφιά από την ανήθικη παγκόσμια πολιτική.
