Ο τίτλος του καινούργιου βιβλίου του γνωστού ψυχιάτρου Ματθαίου Γιωσαφάτ «Να παντρευτεί κανείς ή να μη παντρευτεί;» (εκδ. Αρμός) μού θύμισε την εικόνα που μου περιέγραφε τις προάλλες ένα ζευγάρι παντρεμένων φίλων (με παιδιά). Αμφότερες οι πορφυρομαλλούσες θυγατέρες τους κόλλησαν ψείρες (καθότι διανύουμε την εποχή της πανδημίας στα ελληνικά σχολεία) και με τη σειρά της κόλλησε –φευ! –και η 37χρονη μητέρα τους. Η εικόνα που μου περιγράφηκε είναι η εξής: o σύζυγος ανέλαβε να φέρει εις πέρας την επίπονη αντιφθειρική διαδικασία στο τριχωτό της κεφαλής της συζύγου του: τούφα τούφα πάνω από τον νιπτήρα, με το ειδικό χτενάκι, για 30 ατελείωτα λεπτά. «Αν την ώρα που πρόβαρα το γαμπριάτικο κοστούμι μου κάποιος μου παρέδιδε ένα ολιγόλεπτο φιλμάκι με τέτοιου είδους «καρέ» από τη μελλοντική κοινή μας ζωή», έλεγε ο παθών φίλος, «νομίζω ότι θα έτρεχα για ώρες γυμνός μέσα σε ένα καταπράσινο λιβάδι μέχρι να ξεφύγω για πάντα».
Είναι αλήθεια ότι ο γάμος, για όσους εξακολουθούν ακόμη, σε πείσμα όλων, να τον επιλέγουν, είναι γεμάτος μικρές, διαβρωτικές ματαιώσεις. Ματαιώσεις που βέβαια ευδοκιμούν στην καθημερινή ρουτίνα. Το γνωρίζει προφανώς το όλο και διογκούμενο παγκοσμίως ποσοστό του πληθυσμού που φθάνει στο διαζύγιο (50% πλέον έναντι 23% προ πέντε ετών). Διότι η καθημερινότητα είναι ο ιδεώδης μηχανισμός εξόντωσης του μύθου του άλλου. Είναι εκείνη που σε κάνει να «καταστείλεις τον εαυτό σου» όπως μου έλεγε προ καιρού μια 42χρονη γυναίκα που επανα-ανακάλυπτε πανηγυρικά τον εαυτό της ύστερα από έναν εξαιρετικά επώδυνο χωρισμό. (Στην Ελλάδα τα διαζύγια άγγιζαν τα 14.880 το 2012.)
Η καθηµερινότητα του γάµου είναι ακόμη αυτή που βγάζει το σκέπαστρο… από το πηγάδι με τα ερπετά που κουβαλάς παιδιόθεν. Διότι ο συμβίος σου είναι σήμερα η οικογένειά σου, είναι πλέον εκείνος στον οποίο θα «εκτονώσεις» τις χειρότερες πλευρές σου (ενώ παλιά είχες μεγαλύτερη γκάμα: τους γονείς, τα αδέλφια, τους φίλους σου κ.ο.κ.). «Ο γάμος είναι η κορυφαία σχέση που αναμοχλεύει, φορτίζει, βάζει φωτιά σε όποιες συγκρούσεις έχουμε μέσα μας» καταθέτει στο βιβλίο του (απότοκο μιας σειράς ομιλιών του στο Ιδρυμα Β. & Μ. Θεοχαράκη και στο Μέγαρο Μουσικής) ο Ματθαίος Γιωσαφάτ. Είναι, εξηγεί ο έλληνας ειδικός, αυτές οι «ασυνείδητες ενδοψυχικές συγκρούσεις» που γίνονται πιο έντονες σε όλους μας όταν έχουμε μια στενή σχέση, καθότι μας θυμίζει τις σχέσεις που είχαμε μέσα στην οικογένειά μας όταν ήμασταν μικρά παιδιά. «Γι’ αυτό και όταν αρχίζουμε μια σχέση τα πράγματα είναι σχετικά καλά –γιατί δουλεύει το ενήλικο κομμάτι μας –αλλά από τη στιγμή που μπαίνει κανείς μέσα στον γάμο και αρχίζει η καθημερινή τριβή, πολλές φορές σύντομα, τα πράγματα δυσκολεύουν».
Η ρουτίνα του γάµου απαιτεί πάνω από όλα εχθρογνωσία. Στο βιβλίο της «The Myths of Happiness» (2013), η Σόνια Λιουμπομίρσκι, καθηγήτρια Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, γράφει για αυτή την «εγγενή τάση του ανθρώπου να «συνηθίζει» τόσο πολύ μια θετική κατάσταση ώστε να μην αποκομίζει πλέον καμία χαρά». Είναι αυτό που οι ψυχολόγοι αποκαλούν «ηδονική προσαρμογή» (αυτό που σε κάνει να αντιμετωπίζεις τον συμβίο σου σαν έναν παλιό συμμαθητή που συνάντησες στο reunion: σας δένουν πολλά αλλά όλα ανήκουν στο παρελθόν). Η Λιουμπομίρσκι προτείνει απλώς (σχεδόν προφανή) μέτρα που αναχαιτίζουν ή έστω καθυστερούν τη φθορά: π.χ. «Να θυμίζετε διαρκώς στον εαυτό σας και στον/στη σύντροφό σας τι αγαπάτε σε αυτόν/ή».
Σύµφωνοι, ο εχθρός είναι πανίσχυρος. Οµως παρά τις απανωτές µαταιώσεις, τις αντιφθειρικές θεραπείες, τα σνίτσελ που πρέπει να βγουν από την κατάψυξη, το έλλειµµα χρόνου και συντροφικότητας, τη φροντίδα των παιδιών που αποµυζά τον ζωτικό χώρο του ζευγαριού και την υπαρξιακή µοναξιά, ο (ελάχιστα δηµοφιλής) γάµος του 21ου αιώνα εξακολουθεί να ανθίσταται.
*Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 23 Νοεμβρίου 2014
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
