Μα είναι δυνατόν; Εγώ, ένας κεϊνσιανός, να εξαπολύω χωρίς ντροπή τέτοια (φραστική) ρουκέτα; Είναι και παραείναι! Αρκεί βέβαια να μην το παρακάνω. Θα προσπαθήσω λοιπόν να αφοπλίσω τη ρουκέτα που εξαπέλυσα και να βάλω τα πράματα στη θέση τους, γιατί αλλιώς κινδυνεύω με ιδεολογικό λιντσάρισμα από τους ομοϊδεάτες μου!
Η ταμπέλα «μονεταριστής», ως ένδειξη μακροοικονομικού συντηρητισμού, χρησιμοποιούνταν κατά κόρον από τους αριστερούς κατά παντός αντιπάλου στη διάρκεια της δεκαετίας του ’80. Τότε που –διά πυρός και σιδήρου –ο φοβερός και τρομερός διοικητής της Fed Πολ Βόλκερ κατατρόπωνε τον διψήφιο πληθωρισμό προκαλώντας λουτρό ανεργίας.
Για τον Φρίντμαν, «ο πληθωρισμός είναι παντού και πάντα ένα νομισματικό φαινόμενο» που προκαλείται από την υπερβολική ρευστότητα την οποία διοχετεύει στην οικονομία η κεντρική τράπεζα. Επομένως ο Βόλκερ δεν είχε παρά να μειώσει δραστικά την προσφορά χρήματος για να τον καταπολεμήσει. Οπερ και (δι)έπραξε. Με πρωτοφανή βιαιότητα. Εξ ου και το τεράστιο κοινωνικό κόστος.
Εκτοτε ο πληθωρισμός εξαφανίστηκε. Μαζί και το απεχθές προσωνύμιο «μονεταριστής», που αντικαταστάθηκε από το «νεοφιλελεύθερος». Ελα όμως που έχει ο καιρός γυρίσματα και η ευρωπαϊκή οικονομία βρίσκεται τώρα αντιμέτωπη με τον κίνδυνο «αποπληθωρισμού» (αρνητικού πληθωρισμού)!
Ο αποπληθωρισμός –ως διαφορετική όψη του ίδιου νομίσματος –δεν μπορεί παρά να είναι κι αυτός νομισματικό φαινόμενο, που προκαλείται από την ανεπάρκεια ρευστότητας στην οικονομία. Γι’ αυτό και ο Ντράγκι, ως συνεπής μονεταριστής, κάνει το αντίθετο από τον Βόλκερ. Αυξάνει την προσφορά χρήματος, για να καταπολεμήσει τον αποπληθωρισμό. Πώς; Μηδενίζοντας το επιτόκιο αναφοράς, προσφέροντας απλόχερα στις τράπεζες χαμηλότοκα δάνεια, αγοράζοντας εταιρικά ομόλογα και (ενδεχομένως) ομόλογα του Δημοσίου.
Εδώ όμως μπαίνει φουριόζος στη σκηνή ο Κέινς, που προειδοποιεί ότι σε περιόδους ύφεσης δεν αρκεί η νομισματική επέκταση. Χρειάζεται και μια αρκούντως επεκτατική δημοσιονομική πολιτική (αύξηση δαπανών και μείωση φόρων). Με την ιστορική ομιλία του στο Τζάκσον Χόουλ, ο Ντράγκι φλέρταρε ευθέως με τον Κέινς, κάνοντας λόγο για κρίση ανεπαρκούς ζήτησης. Τον επανέφεραν όμως στην τάξη Μέρκελ και Σόιμπλε.
Τελευταία μπήκε στο στόχαστρο της Buba (Bundesbank), κύκλοι της οποίας προσπαθούν με διαρροές να αποδομήσουν το ηγετικό προφίλ του, κατηγορώντας τον για αυταρχισμό και συγκεντρωτικό στυλ διοίκησης. Γι’ αυτούς η κρίση είναι πάντα «δημιουργική καταστροφή». Αρα δεν χρειάζεται επιθετική νομισματική και δημοσιονομική πολιτική, μονεταριστική ή κεϊνσιανή. Προτιμότερες η αδράνεια, η συνειδητή απραξία, η παραλυσία. Ας αφήσουμε την αγορά να κάνει τη «βρώμικη» δουλειά της αναδιάρθρωσης και η οικονομία θα αναγεννηθεί ισχυρότερη από τις στάχτες της… Μπρρρ!..
Γι’ αυτό, στους χαλεπούς καιρούς των «Μεγάλων Υφέσεων», αριστεροί, κεντρώοι και δεξιοί, μ’ ένα στόμα, μια φωνή:
Στον Κέινς λέμε «ναι»! Στον Φρίντμαν (μισο)λέμε «ναι»! Στον Πάπα Φραγκίσκο λέμε «ναι»! «Οχι» στη συνετή νοικοκυρά και στον ιεροκήρυκα («η κρίση είναι ευλογία»)! «Οχι» στους μπουμπουνοκέφαλους σκοταδιστές της Buba («δεν υπάρχει άλλη πολιτική»)! Στον Μαρξ δεν λέμε «ναι». Ούτε «όχι». Απαξιοί να ασχοληθεί με τέτοια προβλήματα…
Ο κ. Γιώργος Δουράκης είναι αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ.
