Οι δύο επόμενοι πρόλογοι, προορισμένοι για το ίδιο βιβλίο, βρίσκονται σε μεγάλη χρονική απόσταση μεταξύ τους. Η χρονολογία τους υπογράφεται με σχολαστική ακρίβεια: Απρίλιος 1971 στον αρχαιότερο, Ιούλιος 2014 στον πρόσφατο. Διαφέρουν όμως στο περιεχόμενο, στον τρόπο και στον τόνο της φωνής. Η συνεύρεσή τους στο σημερινό μονοτονικό ελπίζω να μην αποδειχτεί παράταιρη.
Προλογίζουν το ίδιο βιβλίο με αναλλοίωτο τον τίτλο και τον υπότιτλό του: Αναζήτηση και Νόστος του Οδυσσέα / Η διαλεκτική της Οδύσσειας. Κάποιες ωστόσο διαφορές μεταξύ της ιδρυτικής έκδοσης του βιβλίου και της επικείμενης αναθεωρημένης (προβλέπεται να κυκλοφορήσει αρχές Νοεμβρίου), αναγράφονται στον πρόλογο του δεύτερου προλόγου. Προτάσσεται εδώ ο πρώιμος πρόλογος, που λανθάνει ενσωματωμένος στην αρχή της απρολόγιστης εκεί Εισαγωγής:
«Πρώτα δυο λόγια για τους όρους της συγγραφής αυτής της μελέτης. Υπάρχουν βιβλία (και επιστημονικά) που δεν ξέρεις πότε και γιατί τα αρχίζεις, ποιο είναι ακριβώς το θέμα τους, ο τίτλος τους, το τέλος τους. Το μόνο αισθητήριο που λειτουργεί συνεχώς στην περίπτωση αυτή είναι η αφή -μια αφή σχεδόν τυφλή, που ψηλαφεί, ψάχνει, παίρνει (τυχαία ίσως) τον ένα ή τον άλλο δρόμο, προτού καταλήξει στη σπηλιά της ποίησης. Ετσι πρωτογράφηκε το βιβλίο αυτό.
Υπάρχουν βιβλία (ερμηνευτικά της ποίησης) θεωρητικά, και άλλα εμπειρικά. Τα πρώτα προϋποθέτουν κάποια απόσταση ασφαλείας του μελετητή, τόσο από το αντικείμενο της έρευνας όσο και από την τρέχουσα πραγματικότητα. Τα άλλα γράφονται κατά κανόνα με συνθήκες δύσθυμες, από ανάγκη φυγής σ’ έναν κόσμο φαντασιακό, ο οποίος όμως υπακούει σε νόμους και τρόπους που ταυτόχρονα μας ελέγχουν και μας παρηγορούν. Το βιβλίο αυτό αισθάνομαι πως ανήκει στη δεύτερη κατηγορία.
Υπάρχουν επιστημονικές μελέτες που σου μεταδίνουν την αίσθηση της αυτάρκειας, της αυταρέσκειας και της πληρωμένης γνώσης. Και άλλες, αλλού φλύαρες και αλλού λειψές, με πολλούς πόρους σιωπής και συγκρατημένης θλίψης. Το προκείμενο βιβλίο είναι διάτρητο από τέτοιου είδους χάσματα.
Στην τωρινή του μορφή ο τόμος περιέχει τρία μεγάλα κεφάλαια και ένα συντομότερο επίμετρο. Τα τρία κεφάλαια μεταγράφουν και ανακατατάσσουν πορίσματα και συμπεράσματα από σύγχρονη προσέγγιση των ραψωδιών α-δ της Οδύσσειας. Το επίμετρο αφιερώνεται σε μια κατηγορία παρομοιώσεων του ίδιου έπους με παραβολικό τους θέμα τον νόστο. Οψιμα διαπίστωσα ότι ολόκληρο το βιβλίο συνέχεται με έναν κοινό παρονομαστή: την ποιητική διαλεκτική της Οδύσσειας».
Προχωρώ τώρα στον ύστερο πρόλογο, που εδώ, βαφτισμένος «Σημείωση», προτάσσεται στην αναθεωρημένη έκδοση: «Εχουν περάσει σαράντα ένα χρόνια από την πρώτη έκδοση του προκείμενου τόμου, που είδε το φως της δημοσιότητας το φθινόπωρο του 1973 και γνώρισε στο μεταξύ εννέα ανατυπώσεις. Τα σαράντα ένα ωστόσο ενδιάμεσα χρόνια γίνονται σαράντα έξι, αν λογαριαστεί η τμηματική προδημοσίευσή του σε τρία διαδοχικά τεύχη του περιοδικού «Ελληνικά», μοιρασμένα στο 1968, στο 1969 και στο 1970. Τέσσερα περίπου χρόνια αναλώθηκαν στην ερευνητική προετοιμασία του, συμπληρώνοντας έτσι το σύνολο σε μισό αιώνα –βάρος βιωμένου χρόνου ασήκωτο.
Πρόκειται για έργο που προέκυψε στην οριακή δοκιμασία της επτάχρονης χούντας, με τα προηγούμενα και τα παρεπόμενά της, σημαδεμένο από βίαιες διώξεις και βασανιστικούς εγκλεισμούς. Το στήριξαν ωστόσο και το προώθησαν έμπρακτα, απόδημοι πια στον άλλον κόσμο, ο ανεκτίμητος δάσκαλος Λίνος Πολίτης και δύο πιστοί φίλοι: πρώτος και προπαντός ο φίλος Δήμος Μαυρομάτης στο πλαίσιο των ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΠΑΠΑΖΗΣΗ, και αμέσως μετά η αλησμόνητη Νανά Καλλιανέση στον παλιό ΚΕΔΡΟ, φωλιασμένον στο βάθος εκείνης της φιλόξενης στοάς.
Μ’ αυτούς τους όρους και ορισμούς η μελέτη Αναζήτηση και Νόστος του Οδυσσέα (συστήνοντας έμμεσα τη Διαλεκτική της Οδύσσειας) έφτασε στην παρούσα αναθεωρημένη έκδοση, στεγασμένη στο Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών (Ιδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη). Η αναθεώρηση εντοπίστηκε σε τρία κυρίως σημεία: στην εφαρμογή του μονοτονικού, στη χρήση της σημερινής ορθογραφίας και στην αντικατάσταση των μεταφρασμένων παραθεμάτων από τις συντελεσμένες στο μεταξύ μεταφράσεις μου της Οδύσσειας και της Ιλιάδας.
Στους αρμόδιους φιλόπονους συνεργάτες του Ιδρύματος Τριανταφυλλίδη οφείλονται οι διορθώσεις από προηγούμενες παραδρομές και η νέα σελιδοποίηση του βιβλίου, με υποταγμένες τώρα τις αριθμημένες σημειώσεις. Στον φιλόξενο πρόεδρο του Ιδρύματος και στον πρόθυμο διευθυντή του ανήκει η πρωτοβουλία της αναθεώρησης ενός βιωμένου έργου, που ελπίζω ο ενδιάμεσος χρόνος να μην το έχει αχρηστεύσει». Αυτά για σήμερα, ύποπτα ίσως λανθάνουσας φιλαυτίας.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
