Εμπολα

Ξαφνικά οι Ευρωπαίοι διαπιστώνουμε ότι είμαστε ανυπεράσπιστοι απέναντι στον Εμπολα με τον ίδιο τρόπο που οι πρόγονοί μας ήταν ανυπεράσπιστοι απέναντι στη μαύρη πανούκλα. Υπάρχει ο φόβος αλλά υπάρχει και η φαντασίωση, αυτή η ίδια η φαντασίωση που τρέφεται από τις πανδημίες για να δημιουργήσει ιστορία, ιστορίες, λογοτεχνία. Οι έλληνες αναγνώστες δεν έχουν παρά να διαβάσουν το υποδειγματικό και μοναδικό στην ελληνική βιβλιογραφία βιβλίο του ιστορικού Κώστα Κωστή Στον καιρό της πανώλης. Εικόνες από τις κοινωνίες της ελληνικής χερσονήσου, 14ος-19ος αιώνας (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 1995), για να κατανοήσουν ότι η αγωνία των παλαιών ανθρώπων δεν διαφέρει από αυτή των σημερινών. Παρά την παγκοσμιοποίηση –που σημαίνει και παγκοσμιοποίηση της υγείας –υπάρχουν ολόκληρες περιοχές στον πλανήτη που οι άνθρωποι είναι το ίδιο ανυπεράσπιστοι όπως τότε, τότε στον καιρό της χολέρας, της πανώλης ή της ευλογιάς.

Το παράδοξο είναι με τους Δυτικούς. Από τη μια θεωρούμε τους εαυτούς μας άτρωτους μπροστά στους ιούς και από την άλλη βυθιζόμαστε στην πιο βαριά απελπισία κάθε φορά που εμφανίζεται ένας καινούργιος. Το ιστορικό ψυχολογικό σοκ χρονολογείται στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Ως τότε πιστεύαμε ότι οι επιδημίες είχαν νικηθεί διά παντός. Και μετά ήρθαν το AIDS, ο πυρετός του Νείλου, ο κορονοϊός (το σύνδρομο οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας), η γρίπη των πτηνών, ο Εμπολα. Στη Γαλλία ξαναδιαβάζουν τον Ουσάρο στη στέγη του Ζαν Ζιονό, με φόντο τη μεγάλη επιδημία χολέρας που σκότωσε 100.000 ανθρώπους το 1932. Ο γάλλος συγγραφέας περιγράφει σκηνές πανικού όπου απελπισμένες οικογένειες εγκαταλείπουν τους νεκρούς τους οπουδήποτε.

Είναι ακριβώς οι ίδιες περιγραφές που συναντάμε αιώνες πριν, στον Θουκυδίδη, όταν ο ιστορικός γράφει για τον λοιμό που σκότωσε τους Αθηναίους γεμίζοντας με πτώματα τους ομαδικούς τάφους που ανοίχτηκαν λίγο έξω από τον Κεραμεικό.Εμπολα σημαίνει «γάργαρο νερό». Ενα ποτάμι που τρέχει κοντά στο χωριό Γιαμπούκου, κάπου στα βόρεια της Δημοκρατίας του Κονγκό. Εκεί εντοπίστηκαν, το 1976, τα πρώτα θύματα ενός νέου ιού, που ταυτοποιήθηκε λίγο αργότερα στο Ινστιτούτο Τροπικών Ασθενειών της Αμβέρσας και του δόθηκε το όνομα «αιμορραγικός πυρετός Εμπολα». Μια αρχή που θα ταίριαζε σε μυθιστόρημα.