Πολιτική σε σμίκρυνση

Ο νικητής των πρόσφατων βουλγαρικών βουλευτικών εκλογών είναι ένας σωματοφύλακας πρώην πρωθυπουργών της χώρας. Ο δεύτερος σοσιαλιστής πρόεδρος της Γαλλίας μόνο στο όνομα «Φρανσουά» θυμίζει τον επιφανή προκάτοχό του. Η διάχυτη αίσθηση πως η πολιτική σκηνή κυριαρχείται από μικρού πολιτικού αναστήματος ηγέτες έχει ριζώσει στο συλλογικό ασυνείδητο ευνοώντας την ανάδυση ακραίων θορυβοποιών όπως ο Μπέπε Γκρίλο ή η Μαρίν Λεπέν. Ελλειμμα προσωπικοτήτων, θεσμική ατροφία, συστημική κρίση της Δημοκρατίας;

Γράφοντας την περασμένη εβδομάδα στον «New Statesman», o βρετανός καθηγητής του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ Ντέιβιντ Ράνσιμαν αναφέρθηκε στη σμίκρυνση της πολιτικής. Αντλώντας από τις κατηγορίες του Μαξ Βέμπερ, ο Ράνσιμαν περιγράφει την καθοριστική συνθήκη του σύγχρονου δημοκρατικού πολιτικού συστήματος ως συνάντηση ενός δεινού πολιτικού μηχανισμού που αντιπροσώπευαν τα κόμματα και μιας υπερβατικής πολιτικής προσωπικότητας που τα τιθάσευε. Η κρίσιμη παρατήρησή του εστιάζει στην απόσυρση του στοιχείου της συμμετοχής των πολιτών: οι σημερινοί σχηματισμοί «δεν αποτελούν σε καμία περίπτωση «μαζικά» κόμματα». Ως αποτέλεσμα, οι τρέχοντες αρχηγοί δεν αναδεικνύονται λόγω της ικανότητάς τους να «συντονίζουν ευρύτερα και συχνά αντικρουόμενα συμφέροντα» εκτός της πολιτικής τάξης, αλλά λόγω της τεχνογνωσίας των διασυνδέσεων εντός της. Καθώς τα στενότερα δίκτυα βαραίνουν περισσότερο από τις ευρύτερες κοινωνικές συμμαχίες, ο πολιτικός παύει να ανταποκρίνεται σε μια άλλη αναγκαία συνθήκη του Μαξ Βέμπερ –αυτήν της πρότερης εξάσκησης του μελλοντικού ηγέτη εκτός πολιτικής. Κάποτε θεσμοί όπως τα συνδικάτα, η δημοσιογραφία ή ακόμη και ο στρατός προάλειφαν πρόσωπα για το κοινοβούλιο, επισημαίνει ο Ράνσιμαν, σήμερα ο Ντέιβιντ Κάμερον ή ο Εντ Μίλιμπαντ είναι εκ γενετής επαγγελματίες πολιτικοί. (Με μια πρόχειρη ματιά στην υπόλοιπη Ευρώπη, μόνο δύο πρωθυπουργοί, ο Σουηδός Στέφαν Λέφβεν και ο Ολλανδός Μαρκ Ρούτε, διαθέτουν αντίστοιχη προϋπηρεσία: ο πρώτος ως συνδικαλιστής, ο δεύτερος ως στέλεχος επιχειρήσεων.)

Οι καιροί του Τwitter, προσθέτει ο Ράνσιμαν, δεν ευνοούν μια τρίτη προϋπόθεση της κατά Μαξ Βέμπερ άρτιας πολιτικής ηγεσίας: τη μακροβιότητα. Ο Μεσοπόλεμος, περίοδος σφοδρής κρίσης και κλυδωνισμών αντίστοιχων με τους σημερινούς, είδε μια παρόμοια σμίκρυνση του μεγέθους των πολιτικών –στο τέλος του, όμως, ανέδειξε τον Γουίνστον Τσόρτσιλ, η μακρά καριέρα του οποίου είχε περάσει από πλήθος διακυμάνσεων. Στην εποχή των 140 χαρακτήρων, ωστόσο, η φυσική πορεία ενός ηγέτη έχει μόνο δύο στάδια: μετεωρική άνοδος, ραγδαία πτώση.