Εθνικοί Διατροφικοί Οδηγοί για υγιείς Ελληνες

Στη σύγχρονη εποχή η χώρα μας ταλανίζεται από τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης. Η μείωση ή και η απουσία εισοδήματος προκαλεί απώλειες στην ευημερία και ωθεί μεγάλα τμήματα του πληθυσμού στη φτώχεια. Το συνολικό εισόδημα των νοικοκυριών στην Ελλάδα μειώθηκε κατά 30% για την πενταετία 2007-2012 σύμφωνα με στοιχεία του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) και, παρά την επιτακτική ανάγκη για οργανωμένη βοήθεια, η υποστήριξη των φτωχότερων οικογενειών παραμένει μικρή. Επιπλέον, πρόσφατες εκθέσεις της Unicef αναφέρουν ότι τα παιδιά που βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού στην Ελλάδα ανέρχονταν το 2012 σε 686.000 ή στο 35,4%. Η επισφαλής εργασία, η ανεργία και τελικά η φτώχεια αποτελούν πηγές για διάφορες ψυχικές διαταραχές και προβλήματα υγείας, ένα εκ των οποίων και η παχυσαρκία.

Το 2011 πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα και ειδικότερα στην περιοχή της Καβάλας μια μελέτη για τη συσχέτιση φτώχειας και παχυσαρκίας όπου συμμετείχαν εθελοντικά 331 οικογένειες, με παιδιά ηλικίας 11 και 12 ετών, από 12 δημοτικά σχολεία. Τα αποτελέσματα είχαν ως εξής: Οι οικογένειες με παχύσαρκα μέλη συσχετίστηκαν με χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο των γονέων, ενώ το υψηλότερο ποσοστό τους κατοικούσε σε αγροτικές περιοχές και είχαν χαμηλό εισόδημα. Στις ίδιες οικογένειες παρατηρήθηκε με μεγαλύτερη συχνότητα η παράλειψη του πρωινού και ο πολύς χρόνος (περισσότερο από τρεις ώρες καθημερινά) μπροστά σε οθόνη (Christoforidis A., Batzios S., Sidiropoulos H., Provatidou M., Cassimos D., 2011).

Οι Ελληνες δυστυχώς έχουν τη λανθασμένη αντίληψη ότι η υγιεινή διατροφή είναι ακριβή. Αγνοούν ότι το υγιεινό μοντέλο διατροφής είναι συχνά πολύ οικονομικότερο και έχουν υιοθετήσει το πρότυπο δυτικής διατροφής. Εγκαταλείπουν δηλαδή τον παραδοσιακό ελληνικό τρόπο διατροφής, που περιέχει πολλά όσπρια, λαχανικά, μικρά ψάρια και ελαιόλαδο και αναζητούν το φθηνό, γρήγορο και οικονομικό φαγητό που στερείται θρεπτικής αξίας και είναι πλούσιο σε θερμίδες. Ο δυτικός τρόπος διατροφής είναι πλούσιος σε ζωικές πρωτεΐνες και λίπη (κρέας, αλλαντικά), καθώς και τηγανητά, αμυλώδη προϊόντα (πατάτες κτλ.). Ακόμη, οι διαφημίσεις που προβάλλονται χρησιμοποιώντας διάφορες τεχνικές επιβάλλουν πολύ συχνά μη υγιεινά τρόφιμα ασκώντας μεγάλη επιρροή στην κοινή γνώμη ειδικά στα χαμηλά κοινωνικά στρώματα.

Η οικονομική κρίση και το αυξημένο άγχος για την καθημερινότητα οδηγούν είτε σε μεγάλες περιόδους στέρησης τροφής είτε σε περιόδους υπερκατανάλωσης με αποτέλεσμα την απορρύθμιση του μεταβολισμού και την αποθήκευση λιπώδους ιστού κάτω από το δέρμα και γύρω από τα ζωτικά όργανα. Στο τελευταίο έρχεται να προστεθεί και η έλλειψη συστηματικής άσκησης (έστω και απλό βάδισμα) που εντείνει το πρόβλημα της παχυσαρκίας.

Ολα τα παραπάνω κάνουν επιτακτική την ύπαρξη μιας υπεύθυνης ενημέρωσης. Το υπουργείο Υγείας χρηματοδότησε μέσω ΕΣΠΑ το Ινστιτούτο Προληπτικής, Περιβαλλοντικής και Εργασιακής Ιατρικής, Prolepsis, για την υλοποίηση του Προγράμματος «Ευ Δια…Τροφήν» που είχε ως στόχο τη συγγραφή των Εθνικών Διατροφικών Οδηγών με την εποπτεία μεγάλου αριθμού ειδικών επιστημόνων και καθηγητών της Ιατρικής, καθώς και την ευρεία διάδοσή τους σε όλη τη χώρα.

Απευθύνονται στο ευρύ κοινό αλλά και στους λειτουργούς υγείας. Οι σύγχρονες πληροφορίες για κάθε θέμα διατροφής συνδυάζονται με πολλές έγχρωμες φωτογραφίες, διαγράμματα και πρακτικά συμπεράσματα, ώστε οι Εθνικοί Διατροφικοί Οδηγοί να γίνουν κατανοητοί από όλους τους Ελληνες. Επιπλέον σε περίοδο που οι Αμερικανοί πρώτοι εγκαταλείπουν σιγά-σιγά την κλασική απεικόνιση των πυραμίδων υιοθετώντας το πιάτο και οι Αυστραλοί το ουράνιο τόξο, οι οδηγοί μας υιοθετούν τον δίσκο (τόσο οι αναλογίες όσο και οι ποσότητες παρουσιάζονται εικαστικά).

Στόχος των Εθνικών Διατροφικών Οδηγών είναι να συνεισφέρουν στην προαγωγή της υγείας του ελληνικού πληθυσμού, στηριζόμενοι στη σύγχρονη επιστημονική γνώση και αξιοποιώντας τη διατροφική μας παράδοση, δηλαδή την ελληνική παραδοσιακή διατροφή. Η Ελλάδα έχει την ευλογία να παράγει άφθονο ελαιόλαδο που, με μεγάλη διαφορά, είναι η υγιεινότερη λιπαρή ουσία. Οι παραδοσιακές ελληνικές συνταγές είναι οικονομικές και μαγειρεύονται σχεδόν πάντα με ελαιόλαδο.

Στον χώρο της δημόσιας υγείας, οι Εθνικοί Διατροφικοί Οδηγοί φιλοδοξούν να συνεισφέρουν σημαντικά στη μείωση της συχνότητας των χρόνιων νοσημάτων, όπως οι καρδιοπάθειες, ο σακχαρώδης διαβήτης, τα κακοήθη νοσήματα, η παχυσαρκία και σειρά άλλων νοσημάτων που, είτε άμεσα είτε έμμεσα, συνδέονται με τη διατροφή.

Η κυρία Αθηνά Λινού είναι καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος του Ινστιτούτου Προληπτικής, Περιβαλλοντικής και Εργασιακής Ιατρικής Prolepsis.