Τι θα γίνει στην περίπτωση που κυριαρχήσει οριστικά το ψηφιακό βιβλίο; Πρώτον, θα εξαφανιστεί ο υλικός χαρακτήρας του βιβλίου, δηλαδή αυτός που το κάνει να είναι αυθύπαρκτο αντικείμενο με μια θέση στον πραγματικό χώρο της γεωγραφίας αλλά και στον χώρο των ιδεών, των νοοτροπιών, των αναγνωστικών συμπεριφορών, γενικότερα στον χώρο του πολιτισμού, δηλαδή σε ό,τι ο μεγάλος γάλλος ιστορικός Λισιέν Φεβρ έχει προσδιορίσει και παρουσιάσει ως «Πολιτισμό του βιβλίου» στο φερώνυμο και θεμελιώδες έργο του (La civilisation du livre, 1958). Η εξαφάνιση της υλικότητας του βιβλίου θα έχει ως αποτέλεσμα, πριν απ’ όλα, την εξαφάνιση του βιβλιοπωλείου, ενός άλλου θεμελιώδους χώρου του δυτικού πολιτισμού στη διάρκεια των τελευταίων δύο αιώνων. Ταυτόχρονα θα εξαφανιστεί η οικιακή βιβλιοθήκη, αυτό το σημαντικό στοιχείο προσανατολισμού και «εστίας» του νεωτερικού σπιτιού.
Μέσω του υλικού χαρακτήρα του το βιβλίο συνδέεται πολλαπλώς με τον συγγραφέα του και τον αναγνώστη του και είναι αυτός ο χαρακτήρας που δημιουργεί μια στενότερη σχέση μεταξύ του συγγραφέα και του αναγνώστη. Η απώλεια της υλικότητας θα εξαφανίσει την έννοια του «κρατώ» το βιβλίο, του «ξεφυλλίζω», του «μυρίζω», του «τσακίζω», του «σκίζω», του «αφήνω» (σε ένα παγκάκι για να το πάρει κάποιος άλλος) κ.τ.λ. Ολα αυτά είναι πολύ σημαντικά, είναι συνδεμένα με τη «μνήμη» και τη «σωματικότητα» του βιβλίου. Και δεν είναι τυχαίο που πολλές συσκευές ανάγνωσης ψηφιακών βιβλίων προσπαθούν να δημιουργήσουν προσομοιωτικά μοντέλα έντυπου βιβλίου, με ψηφιακό ξεφύλλισμα, ψηφιακό τσάκισμα, ψηφιακή υπογράμμιση κ.τ.λ. Η απώλεια της υλικότητας θα εξαφανίσει επίσης την υπογραφή και την αφιέρωση, δηλαδή το αποτύπωμα του συγγραφέα πάνω σ’ αυτό, ένα αποτύπωμα που κάνει ένα μαζικό προϊόν, όπως είναι το βιβλίο, να εξατομικεύεται. Και αυτή η εξατομίκευση έχει, εκτός των άλλων, και μεγάλη συναισθηματική αξία. Θα εξαφανίσει ακόμη ένα μεγάλο κομμάτι της τελετουργίας του βιβλίου που είναι η διαδικασία της υπογραφής, αυτό που οι Αγγλοσάξονες αποκαλούν book signing.
Ολα αυτά, και άλλα, αν εξαφανιστεί το έντυπο βιβλίο. Υπάρχουν και τα αντεπιχειρήματα. Θα τα δούμε την επόμενη εβδομάδα.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ