Ο φτωχούλης του Θεού!

Μα τι έπαθε ο Τσίπρας, αναρωτιούνται πολλοί. Μύγα τον τσίμπησε ή μήπως είδε το φως το αληθινό; Γιατί τι άλλο μπορεί να σημαίνει το ταξίδι-αστραπή στο Βατικανό και η συνάντησή του με τον Πάπα, λίγες μόλις βδομάδες μετά την επίσκεψη στο Αγιον Ορος.

Κι όμως, οι επικριτές του κάνουν λάθος. Πρόκειται για εξαιρετική επιλογή. Ουσιαστική, συμβολική, επικοινωνιακή. Ως ηγέτης της ευρωπαϊκής Αριστεράς είχε τη φαεινή ιδέα να συναντηθεί με τον εξόχως δημοφιλή προκαθήμενο της Καθολικής Εκκλησίας. Ο οποίος δεν είναι όποιος-όποιος. Είναι ο Πάπας Φραγκίσκος με το όνομα. Πραγματικός «φτωχούλης του Θεού».

Προτού καν γίνει Πάπας έγραφε σε βιβλίο του ότι ο αγώνας της Εκκλησίας είναι διμέτωπος: δεν καταδικάζει μόνο τον κομμουνισμό, αλλά και τον «άγριο οικονομικό φιλελευθερισμό που υπάρχει σήμερα»! Και όταν ανέλαβε καθήκοντα έσπευσε να διακηρύξει urbi et orbi το κατ’ αυτόν κοινωνικό δόγμα της Καθολικής Εκκλησίας, που έμοιαζε περισσότερο με μανιφέστο της Αριστεράς! Αν νομίζετε ότι υπερβάλλω, δεν έχετε παρά να ρίξετε μια ματιά στην αποστολική παραίνεση που εξέδωσε στις 24/11/2013, υπό τον τίτλο «Η Χαρά του Ευαγγελίου» (Evangelii Gaudium).

Δεν είναι η πρώτη φορά που ένας πάπας ασκεί κοινωνική κριτική. Είναι όμως η πρώτη φορά που την ασκεί συγκροτημένα και με ένα σαφές θεωρητικό υπόβαθρο που υπερβαίνει τα στενά όρια της πρόνοιας και της φιλανθρωπίας. Κάνει λόγο για την ανάγκη καταπολέμησης των «δομικών αιτίων της φτώχειας και της ανισότητας». Με συγκεκριμένες οικονομικές πολιτικές, που θα αποβλέπουν σε καλύτερη διανομή του εισοδήματος και δημιουργία θέσεων εργασίας. Στο θέμα των εισοδηματικών ανισοτήτων παραδίδει μαθήματα πολιτικής οικονομίας, κάνοντας ρητή αναφορά στη νεοφιλελεύθερη θεωρία διάχυσης του πλούτου (trickle-down), την οποία χαρακτηρίζει «χονδροειδή και αφελή»: «Οσο τα εισοδήματα μιας μειοψηφίας αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο, τόσο αυξάνεται και το χάσμα που χωρίζει την πλειοψηφία από την ευημερία που απολαμβάνουν αυτοί οι ολίγοι ευτυχείς». Ας όψεται η ιδεολογία της ανεξέλεγκτης αγοράς και η χρηματοοικονομική κερδοσκοπία.

Γενικά επικρίνει σφοδρότατα τη νεοφιλελεύθερη ιδεολογία, που «αρνείται το δικαίωμα των κρατών» –ως εγγυητών του γενικού συμφέροντος –«να ασκούν οιαδήποτε μορφή ελέγχου». Την «αόρατη τυραννία» της «θεοποιημένης αγοράς», που από υπηρέτης του ανθρώπου έχει μετατραπεί σε αφέντη. Τις απάνθρωπες οικονομίες «του αποκλεισμού και της ανισότητας», όπου επικρατεί «η ειδωλολατρία του χρήματος».

Πρόκειται για συγκλονιστικό κείμενο. Από τα σπουδαιότερα της εποχής μας. Δεδομένου(;) ότι η Αριστερά αποβλέπει σε ευρύτερες συμμαχίες, η πρωτοβουλία Τσίπρα είναι αξιέπαινη. Η στεντόρεια φωνή του μεγαλύτερου θρησκευτικού ηγέτη της Δύσης θα συγχρονιστεί με τις εκκλήσεις των μεγάλων οικονομολόγων, διεθνών οργανισμών και ηγετών του Νότου, για να απαλλαγούμε επιτέλους από την ολέθρια συνταγή της «συνετής» νοικοκυράς.

Ο κ. Γιώργος Δουράκης είναι αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ.