Υπάρχει άραγε παγκόσμια κοινότητα σε ό,τι αφορά τους ηθικούς κανόνες; Να μη γενικεύσουμε τον όρο της «ηθικής», ας παραμείνουμε στην πιο διαδεδομένη έκφραση, αυτή που σχετίζεται με το ανθρώπινο σώμα και τις χαρές που παρέχει, διά της αφής, της όρασης και τα λοιπά. Κι όμως, ένα δισεκατομμύριο χρήστες του Facebook αποδέχονται ότι υπάρχουν κοινοί κανόνες που ορίζουν το σωστό, το αποδεκτό, αυτό που έχει κάποιος δικαίωμα να μοιραστεί δημόσια. Σε αντίθετη περίπτωση, οι διαχειριστές του κοινωνικού δικτύου μπορούν να ορίσουν ποινές.

Υπάρχει διαβάθμιση, από απλή προειδοποίηση μετά διαγραφής υλικού που θεωρείται ότι παραβιάζει τους «κανόνες της κοινότητας» ως την οριστική διαγραφή του χρήστη.

Πρακτικά το δημοφιλές κοινωνικό δίκτυο επιλέγει τον συντηρητισμό. Ενα γυμνό μπούστο θεωρείται «τσόντα» ακόμη και αν πρόκειται για έργο τέχνης. Ενας γυμνός άνδρας προσβάλλει τα χρηστά ήθη και δεν μπορεί να αναρτηθεί ούτε για μερικά λεπτά: θα προκύψει καταγγελία. Το Facebook δίνει αυτή τη δυνατότητα, της αναφοράς σε μια ανώτατη, διαχειριστική αρχή. Στην πραγματικότητα δεν μπορεί κανείς να ορίσει πού αρχίζει και πού τελειώνει το αποδεκτό. Στη Νορβηγία οι αντιλήψεις για την αισθητική και την προσβολή της δημοσίας αιδούς είναι διαφορετικές από ό,τι στη Σαουδική Αραβία. Αυτό που σε κάποιο σημείο του πλανήτη μοιάζει αθώο και όμορφο αλλού είναι τεκμήριο εγκλήματος που τιμωρείται με λιθοβολισμό.
Στο Facebook, λοιπόν, ένας φιλότεχνος τιμωρείται αν αναρτήσει την πασίγνωστη ελαιογραφία «Η προέλευση του κόσμου» του Γκυστάβ Κουρμπέ (ναι, αυτήν με το αιδοίο σε πρώτο πλάνο, του 1866). Ο Ιάπωνας κινδυνεύει με αποκλεισμό εάν διαδώσει τις εικόνες σούνγκα, δηλαδή τις ξυλογραφίες με ερωτικές περιπτύξεις. Ο Ινδός πρέπει να θάψει το κάμα σούτρα και πάει λέγοντας. Οι κοινωνοί των εικόνων αυτών βρίσκονται διασκορπισμένοι σε όλον τον πλανήτη και καταδιώκονται από κάθε είδους Ταλιμπάν, των τζαμιών, των εκκλησιών. Καταδιώκονται επίσης από οποιονδήποτε θέλει για δικούς του λόγους να περιορίσει την επικοινωνία με ερωτικό θέμα.
Προσοχή: καθένας μπορεί να διαγράψει από τη λίστα των φίλων του ή να μπλοκάρει όσους δραστηριοποιούνται με φιλήδονα θέματα. Οχι όμως, δεν αρκεί η απόφαση καθενός για τον εαυτό του. Ο οιοσδήποτε έχει δικαίωμα να λειτουργεί ως κριτής, εξομολόγος και ιεροεξεταστής των άλλων.
Εκείνο που σκανδαλίζει τους ηθικολόγους της «παγκόσμιας κοινότητας» δεν είναι ποτέ αυτονόητο ούτε έχει κάποιο λογικό τέλος. Σε έναν πλανήτη που γίνεται όλο και πιο σκοτεινός, μπαίνει στο στόχαστρο ακόμη και η αρχαία ελληνική τέχνη. Στην αληθινή ζωή υπάρχει μια ενδιαφέρουσα υπόθεση, από έκθεση αγαλμάτων στο Κατάρ, μόλις πέρυσι.

Γινόταν έκθεση για τους Ολυμπιακούς Αγώνες και το ελληνικό κράτος δάνεισε αγάλματα. Πανικός στην Ντόχα με τα ανδρικά πιπί. Ο Κούρος του Πτώου ντύθηκε με πανί για να μη φαίνεται το «πράμα» του και γενικώς όλα τα μαρμάρινα σώματα κρύφτηκαν πίσω από παραβάν. Ευτυχώς αντέδρασε ο τότε υπουργός Πολιτισμού, ο Κώστας Τζαβάρας, και ζήτησε να επιστραφούν αμέσως τα αγάλματα στην Ελλάδα.

Ο Τζαβάρας είχε να αντιμετωπίσει συγκεκριμένα πρόσωπα και υπερασπίστηκε μια Ιστορία, μια αισθητική και προπάντων την ελευθερία διάδοσης της τέχνης. Στην «κοινότητα» του Facebook δεν υπάρχει αυτή η δυνατότητα, τουναντίον επιχειρείται μια εντελώς ύπουλη διάδοση του πουριτανισμού. Σε παγκόσμια κλίμακα, χωρίς ιμάμηδες, χωρίς κατηχητές αλλά με ανώνυμους εθελοντές της «ηθικής» οι οποίοι με την εμμονή τους έχουν τη δύναμη να διαγράφουν χρήστες.
Υπάρχει αντίλογος, αυτός που υπερασπίζεται τα κλειστά προφίλ, με λίγους, ελεγχόμενους «φίλους». Ετσι, όμως, καταργείται μια επιλογή, αυτή της ελεύθερης και δημόσιας κοινοποίησης.
Τίθεται βεβαίως και ένα ζήτημα δημοκρατίας για το ένα δισεκατομμύριο χρήστες, δηλαδή ποιος ορίζει τους κανόνες (ένας ιδιώτης αποφασίζει σε παγκόσμια κλίμακα τι είναι μεμπτό και τι όχι). Δεν είναι, όμως, αυτό το θέμα μας. Το θέμα είναι η επικράτηση της ηθικολογίας και μάλιστα με τιμωρίες και αποκλεισμούς.
Αυτά όλα ακούγονται ασήμαντα για ορισμένους. Ισως να μην αντιλαμβάνονται τη δύναμη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, που έχουν πλέον μεγάλο μερίδιο στη διάδοση των ειδήσεων, των ιδεών και της τέχνης.

*Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 21 Σεπτεμβρίου 2014

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ