Η απέραντη λιακάδα ενός οργανωμένου μυαλού

Ποιος θα περνούσε από τις ακτίνες Χ ενός αεροδρομίου ένα περίστροφο; Κάποιος παράφρων ή κάποιος ηλίθιος. Αλλά και κάποιος ξεχασιάρης. Από τον Φεβρουάριο του 2014 στο αεροδρόμιο Κολόμπους του Οχάιο δεν διώκονται πλέον ποινικά όσοι επιβάτες αποπειρώνται, από αβλεψία, να περάσουν τον έλεγχο κουβαλώντας μια τσάντα χειρός η οποία περιέχει ένα (νόμιμα αποκτηθέν) όπλο. Οκτώ τα κρούσματα τους τελευταίους οκτώ μήνες. Και δεν ήταν μόνο εκείνος ο τρομοκρατημένος 70χρονος ηλικιωμένος («Διάολε, ποτέ δεν θα έκανα σκόπιμα κάτι τέτοιο»). Οι υπόλοιποι –σαφώς νεότερης ηλικίας -, όπως εκείνη η γυναίκα με το οξυζενέ μαλλί και το 38άρι ρεβόλβερ Ruger, επικαλέστηκαν στην «απολογία» τους έναν υπεραπασχολημένο, ιδιαίτερα επιρρεπή σε σφάλματα, εγκέφαλο.

Προσωπικά, αναγνωρίζω τη συμπτωματολογία, αν και δεν έχω ξεχάσει ποτέ όπλο σε χειραποσκευή (έχω, πάντως, αφήσει το πορτοφόλι μου στο περίπτερο). Ισως τελικά και εγώ να προστρέξω σε μία από τις άκρως δημοφιλείς τελευταία εφαρμογές για κινητά (Lumosity, Εlevate), με σχεδιασμένα από νευροεπιστήμονες brain games που υπόσχονται να βελτιώσουν τη «νευροπλαστικότητα του εγκεφάλου» μου. Το βιβλίο «Τhe Organized Mind» του Ντάνιελ Τζέι Λέβιτιν, καθηγητή Ψυχολογίας και Συμπεριφορικής Νευροεπιστήμης στο Πανεπιστήμιο Mακ Γκιλ του Καναδά, έχει σκαρφαλώσει στη λίστα των μπεστ σέλερ των «New York Times» ακριβώς γιατί επιχειρεί να δώσει απαντήσεις στο πώς θα μπουν σε τάξη οι σύγχρονοι, υπερφορτωμένοι (πρωτίστως από πληροφορία) νευρώνες. Οπως καταθέτει ο Λέβιτιν: «Κάθε ημέρα βομβαρδιζόμαστε από γεγονότα, ψευδογεγονότα, news feeds και κάθε λογής σκουπίδια, από όλες τις κατευθύνσεις. Σύμφωνα με έρευνα του 2011, μια συνηθισμένη ημέρα προσλαμβάνουμε πληροφορία ισοδύναμη με 174 εφημερίδες, ήτοι πενταπλάσια από αυτή που δεχόμασταν το 1986. Με 21.274 τηλεοπτικά κανάλια που υπάρχουν παγκοσμίως να παράγουν 85.000 ώρες πρωτογενούς προγράμματος (από στοιχεία του 2003), βλέπουμε κατά μέσο όρο πέντε ώρες τηλεόραση ημερησίως. Για κάθε ώρα βίντεο YouTube που βλέπουμε ποστάρονται 5.999 ώρες νέων βίντεο».

Ο Λέβιτιν εξηγεί ότι αισθανόμαστε αποσυντονισμένοι (και χάνουμε διαρκώς τα κλειδιά μας) γιατί η δυνατότητα επεξεργασίας του συνειδητού νου μας είναι περιορισμένη. Επιμένει ότι για να μπορέσουμε να ανακαλύψουμε τα πλούσια κοιτάσματα του εγκεφάλου μας οφείλουμε να κατανοήσουμε το modus operandi του. Στο βιβλίο του (ένα περίεργο κράμα εγχειριδίου αυτοβοήθειας και νευροεπιστήμης) μαζί με πληροφορίες για τα πολυπλόκαμα δίκτυα των νευρώνων δίνει και πρακτικές συμβουλές, για παράδειγμα κράτα ημερολόγιο ή διαχώρισε την ημέρα σε περιόδους (π.χ., ασχολήσου με το Facebook μόνο σε καθορισμένο χρόνο). Αλλά και γράψε κάπου αυτά που πρέπει να γίνουν (κυρίως για να δημιουργήσεις ζωτικό χώρο απαλλασσόμενος από αυτές τις διάσπαρτες, τσιριχτές φωνούλες που σε βομβαρδίζουν από τα τρίσβαθα του ιππόκαμπού σου: «Εκλεισα το μάτι της κουζίνας προτού φύγω από το σπίτι;»).

Γράφοντας, ουσιαστικά «εξωτερικοποιείς τη μνήμη» σου και την αποσυμφορίζεις.

Ιδιαίτερη σημασία δίνει ο καναδός ειδικός στο πολύπαθο σύστημα προσοχής του εγκεφάλου. Τάσσεται αναφανδόν, μάλιστα, κατά της σύγχρονης μάστιγας που έχει «βαφτιστεί» multitasking. Η «διαχείριση πολλαπλών απαιτήσεων» είναι η γκιλοτίνα αθώων εγκεφαλικών κυττάρων, καθότι συχνά υπερεκτιμάς την ικανότητά σου να διαχειριστείς πολλές απαιτήσεις (και να τσεκάρεις το status σου στο Facebook, και να περνάς τη λεωφόρο με έναν μολοσσό με το όνομα Λούσι, και να τρως frozen yogurt). Το αποτέλεσμα είναι να υποπίπτεις σε σφάλματα, ολέθρια μάλιστα, αν τυγχάνει να είσαι, π.χ., πιλότος ή γιατρός (τα ιατρικά σφάλματα είναι η τρίτη αιτία θανάτου στις ΗΠΑ) ή εργαζόμενη μητέρα.

Αξίζει εδώ να σημειωθεί πως, σύμφωνα πάντα με τον Λέβιτιν, διανύουμε μια περίοδο της Ιστορίας όπου γονείς και εκπαιδευτικοί καλούνται να βοηθήσουν και τα παιδιά να πατήσουν το κουμπί reset του εγκεφάλου τους και να μην είναι παθητικοί καταναλωτές πληροφορίας. «Ας υποθέσουμε ότι ψάχνεις στο Διαδίκτυο πληροφορίες για ένα φάρμακο. Αυτό που θα πρέπει να διδάξουμε ένα οκτάχρονο είναι να θέτει τα ερωτήματα: «Σε ποια ιστοσελίδα προσγειώθηκα; Τι συμφέρον έχει να μεταδίδει την πληροφορία με τον συγκεκριμένο τρόπο; Μήπως είναι η φαρμακοβιομηχανία που κατασκευάζει το φάρμακο; Ή κάποια ανταγωνιστική της εταιρεία;»».

Ομολογώ ότι στο προσωπικό μου πρόγραμμα εκγύμνασης στο Lumosity τα θαλάσσωσα στο τεστ προσοχής (σε αυτό που στέλνεις τα τρενάκια στους σταθμούς ίδιου χρώματος). Ευελπιστώ, όμως, ότι με τη σωστή εβδομαδιαία προπόνηση ο εγκέφαλός μου θα γίνει σούπερ fit.

*Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 14 Σεπτεμβρίου 2014