Τα μνημεία όλων των εποχών και οι αρχαιολογικοί χώροι προστατεύονται αποτελεσματικότερα όταν αποτελούν μέρος της ζωής των πολιτών, όταν αναδεικνύονται σε πόλους έλξης και παράγοντες οικονομικής ανάπτυξης, όταν δεν παραμένουν κενά κελύφη περιχαρακωμένα αφήνοντας έξω τους πολίτες, αλλά ενταγμένα στη σύγχρονη ζωή εξακολουθούν να λειτουργούν και να γεμίζουν από πολύχρωμα πλήθη. Ηλθε ο καιρός, νομίζω, να προχωρήσουμε στη δημιουργία μνημειακών συνόλων μιας νέας αντίληψης, αρχαιολογικών χώρων όπου η αρχική λειτουργία και το αρχιτεκτονικό και φυσικό περιβάλλον των υλικών καταλοίπων (δηλαδή, η μεταξύ τους άρρηκτη αρχική σχέση και συνάφεια) θα έχουν κατά το δυνατόν αποκατασταθεί και αναπλασθεί, χώρων όπου άτομα κάθε ηλικίας και σωματικών δυνατοτήτων θα χαίρονται τα τέχνεργα μέσα στο αυθεντικό αρχιτεκτονικό, επιγραφικό, ιστορικό και καλλιτεχνικό περιβάλλον τους. Χώρους με μνημειακά σύνολα και εκθέματα που καλούν τον επισκέπτη να συνδιαλεχθεί μαζί τους. Η σύγχρονη πολιτιστική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ενωσης ενθαρρύνει επενδύσεις σε πολιτιστικούς και δημιουργικούς τομείς που συμβάλλουν στην πάταξη της ανεργίας, στην κοινωνική ευημερία και στη λεγόμενη οικονομία της ευτυχίας (economics of happiness), που συνδέεται άρρηκτα με τις νέες μορφές διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Κερδίζει συνεχώς έδαφος η αντίληψη ότι οι αρχαιολογικοί χώροι και τα μνημεία προστατεύονται και συντηρούνται αποτελεσματικότερα όταν αποτελούν μέρος της ζωής των πολιτών, όταν περιλαμβάνονται στη λεγόμενη οικονομία του ελεύθερου χρόνου και στη διά βίου εκπαίδευση. Στις στρατηγικές αφύπνισης του ενδιαφέροντος των τοπικών κοινωνιών (για την πολιτιστική τους κληρονομιά) εντάσσεται και η καθιέρωση ενός προγράμματος ποιοτικών πολιτιστικών εκδηλώσεων συμβατών προς τους αρχαίους χώρους θεάματος και ακροάματος που αντέχουν φυσικά στην παρουσία πλήθους ατόμων. Οταν τίθεται το δίλημμα μεταξύ χρήσης ή προστασίας, τότε βέβαια υπερισχύει η προστασία.
Πιστεύω ότι οι μείζονος σημασίας και υψηλής επισκεψιμότητας αρχαιολογικοί χώροι πρέπει να γίνουν ανταγωνιστικοί, να αυτονομηθούν και να παρέχουν άριστες υπηρεσίες, ανταποκρινόμενοι στις προσδοκίες ενός απαιτητικού κοινού. Οι διευθυντές τους να επιλέγονται με ανοιχτό διαγωνισμό και με βάση εμπειρία, επιστημονικά προσόντα και γνώσεις διαχείρισης. Οι αρχαιολογικοί αυτοί χώροι πρέπει να εξασφαλίζουν τη βιωσιμότητά τους χωρίς συνεχείς κρατικές επιχορηγήσεις. H νέα διεθνής οπτική απαιτεί επανεξέταση όλων των προϊόντων και των υπηρεσιών στον τομέα του πολιτισμού που παρέχονται από το κράτος και αναζήτηση αποδοτικότερων μεθόδων για τη διανομή τους. Το κράτος, οι τοπικές αρχές, οι πολίτες, όλοι είμαστε συνυπεύθυνοι για την προστασία και την ομαλή λειτουργία των αρχαιολογικών χώρων. Εχουμε υποχρέωση να μετακινηθούμε από τη νοοτροπία των ιδιοκτητών στο αίσθημα της συλλογικής ευθύνης για το παρελθόν μέσα στο πλαίσιο του παγκόσμιου εθνοτοπίου που ζούμε.
Ηλθε η ώρα να επενδύσουμε ως κράτος σε μη ρυπογόνες δραστηριότητες, κατά κύριο λόγο στον πολιτισμό, έναν αναπτυξιακό τομέα που αποδίδει αποδεδειγμένα καρπούς, τομέα όπου η χώρα μας διακρίνεται και μπορεί να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για μια άνοιξη όχι απλώς οικονομική αλλά πολιτιστική και πνευματική. O πολιτισμός, όπως η Υγεία, η Παιδεία και η άμυνα, είναι εθνικό θέμα πρώτης προτεραιότητας. Τα στοιχεία της πολιτιστικής κληρονομιάς πρέπει να παίζουν εσαεί τον ρόλο τους στον σύγχρονο κόσμο ως βασικά στοιχεία διαμόρφωσης της εθνικής ταυτότητας και της κοινωνικής συνοχής.
Ο κ. Πέτρος Θέμελης είναι καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας, διευθυντής του Προγράμματος Αρχαίας Μεσσήνης.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
