Σκωτία, Βρετανία, Ευρώπη

Τα δημοψηφίσματα στη Σκωτία είθισται να αποδεικνύονται εξόχως ενδιαφέροντα για τις σημειώσεις του περιθωρίου τους. Εκείνα του 1979 και του 1997 αποκάλυψαν τις μετα-αυτοκρατορικές κεντρόφυγες τάσεις στο Ηνωμένο Βασίλειο. Και όταν στις 18 Σεπτεμβρίου το εκλογικό σώμα αποφανθεί για το αν η χώρα πρόκειται να καταστεί τελικά ανεξάρτητη (οι δημοσκοπήσεις διίστανται), θα έχει πέσει η αυλαία του ζωηρότερου ίσως πολιτικού διαλόγου της τελευταίας 20ετίας στο νησί.

Μια σύνοψη του εύρους αλλά και της ζέσης των διενέξεων («κάποιες φιλίες κατέληξαν σαν χαλασμένο γάλα» γράφει χαρακτηριστικά ο ιστορικός του Πανεπιστημίου του Σεντ Αντριους Κόλιν Κιντ στο «London Review of Books») προσφέρει η ανταλλαγή βολών στον «Guardian» μεταξύ του συγγραφέα και πολιτικού ακτιβιστή Τζορτζ Μονμπιό και του πρώην βουλευτή των Εργατικών Μπράιαν Γουίλσον. Για τον πρώτο, η Αγγλία, ως μείζων εταίρος της ένωσης, παρουσιάζεται σήμερα δυσλειτουργική πολιτικά, διεφθαρμένη οικονομικά και άνιση κοινωνικά. Οι πολιτικές της ελίτ θύουν στους θεούς του νεοφιλελευθερισμού και υποτάσσονται στις επινεύσεις του Σίτι. Ο μόνος λόγος να απορρίψει κανείς μια ανεξαρτησία που επιτρέπει στη Σκωτία να ξαναγράψει τους κανόνες του παιχνιδιού προς προοδευτικές πολιτικές είναι να ενδώσει στη «συστημική αιτιολόγηση», τη «διαδικασία με την οποία οι υπάρχουσες κοινωνικές διευθετήσεις νομιμοποιούνται ακόμη και σε βάρος του συμφέροντος προσώπων και ομάδων». Ο Γουίλσον, με τη σειρά του, θεωρεί τον εθνικισμό ασύμβατο με την Αριστερά και οι αριστεροί υποστηρικτές τού «Ναι στην ανεξαρτησία» εθελοτυφλούν αναζητώντας προοδευτικές καταβολές στο κυβερνών Εθνικό Κόμμα της Σκωτίας (SNP). Ο λόγος περί «κοινωνικής δικαιοσύνης» συγκαλύπτει κεντροδεξιές πολιτικές που θα εδραιωθούν οριστικά εκατέρωθεν των συνόρων, αν το «ναι» επικρατήσει. Οι μεγάλες κατακτήσεις της βρετανικής κοινωνίας, η ελευθερία της διαφωνίας, το Εθνικό Σύστημα Υγείας, τα εκπαιδευτικά επιτεύγματα, δημιουργήθηκαν στο πλαίσιο του Ηνωμένου Βασιλείου με κοινή δράση απέναντι στους κοινούς εχθρούς, τα προνόμια και την αντίδραση.

Νεοφιλελευθερισμός, εθνικισμός, κοινωνικό κράτος, προοδευτική πολιτική και πολιτική νομιμοποίηση συνθέτουν το παζλ της σύγχρονης πανευρωπαϊκής προβληματικής. Αν εδώ η Ευρωπαϊκή Ενωση απουσιάζει εν πολλοίς από τη συζήτηση (το παλιό σύνθημα του SNP «Ανεξάρτητοι στην Ευρώπη» έχει διακριτικά αποσυρθεί), είναι επειδή σήμερα ακόμη και οι θερμότεροι βρετανοί υπέρμαχοί της τη βλέπουν με κάποιο (ευρω)σκεπτικισμό.