Τι δουλειά έχουν οι «Φιλόσοφοι» στην Πολιτική

1. Ο τίτλος δέν αφορά βέβαια το ΔΕΠ της Φιλοσοφικής Σχολής. Είναι απλώς ένας απόηχος της αντίστοιχης πλατωνικής ουτοπίας –άρα μπορεί να πρόκειται περι οποιουδήποτε «διανοητικώς εργαζομένου», ο οποίος δέν είναι επαγγελματίας πολιτικός, θέλει όμως να ανακατευθεί με τα πολιτικά. (Προσέξτε δε απο τώρα τον ελαφρώς απαξιωτικό όρο «ανακατεύομαι», τον οποίον ο λαός χρησιμοποιεί εν προκειμένω –ως προειδοποίηση ίσως;).

Είμαστε, ωστόσο, υποχρεωμένοι να δώσουμε ενα λιγο πιό συγκεκριμένο νόημα στη λέξη «φιλόσοφος», ως άτομο λ.χ. υψηλού ηθικού κύρους ή υψηλών ειδικών προσόντων σε έναν επιστημονικό, διευθυντικό (ή και καλλιτεχνικό;) κλάδο.

2. Λοιπόν, τί θα πεί «ασχολούμαι με την πολιτική»; Υπάρχουν καταρχάς δύο έμμεσοι αλλά σπουδαίοι εις τούτο τρόποι. Ο πρώτος είναι η Συμπαράσταση στον Λαό στις τρέχουσες ανάγκες του: Μπορείς λ.χ. να βοηθάς την εκτελεστική εξουσία ως άμισθος σύμβουλος, προσφέροντας τις άκρως ειδικευμένες ικανότητές σου. (Εδώ, το «άμισθος» έχει θεμελιώδη αξία –σε αντιδιαστολή με το πλήθος των εμμίσθων Συμβούλων τους οποίους, τις τελευταίες δεκαετίες, είθισται να κουβαλάει ο κάθε υπουργός πίσω του, αποκοπτόμενος έτσι απ’ τους φυσικούς συνεργάτες-του που θα ήσαν οι αρμόδιοι δημόσιοι λειτουργοί…). Ή μπορείς να παρέχεις δωρεάν υπηρεσίες στους πολίτες, πέραν εκείνων που (δέν) απολαμβάνουν απ’ την Πολιτεία. Εδώ λ.χ. εντάσσονται οι Γιατροί χωρίς (εσωτερικά) Σύνορα, Δάσκαλοι σε φυλακισμένους ή μετανάστες, οι εθελοντές Πολ. Μηχανικοί σε απόρους που οικοδομούν εντός Σχεδίου κ.τ.λ. Ολα ετούτα είναι επιμέρους δράσεις Εθελοντισμού –ο οποίος συνιστά πράξη μέγιστης πολιτικής σημασίας. (Και μήν ακούτε τα Κόμματα που φρίττουν στο άκουσμά του –είτε διότι ο εθελοντισμός αναβάλλει τη σωτήρια Επανάσταση, είτε διότι απλώς δέν περνάει μέσα απ’ τα κομματικά γραφεία).

Ενας δεύτερος τρόπος ν’ ασχοληθώ έμμεσα με την Πολιτική είναι (λέει) να «παρεμβαίνω ως Διανοούμενος» –κι ένας θεός ξέρει τί ονομάζομε διανοούμενον. Και τί μορφές παρέμβασης διαθέτω; Η πρώτη είναι να διακηρύττω τις ατομικές πολιτικές πεποιθήσεις μου. Γιατί, άραγε; Οχι βέβαια διότι ισχυρίζομαι οτι η ψήφος μου έχει μεγαλύτερη «βαρύτητα» απ’ την ψήφο τού μή-διανοούμενου αναγνώστη τού μανιφέστου μου. Απ’ αυτήν την άποψη, ευτυχώς που απαλλαγήκαμε απ’ τις πρωτοσέλιδες δηλώσεις πανεπιστημιακών καθηγητών που μας συνιστούσαν τί να ψηφίσομε στις εκλογές…

Μα τότε, τί άλλη παρέμβαση απομένει; Οχι βέβαια μια «αντι-εξουσιαστική» στράτευση, υποτιμώντας φωναχτά τα άλλα υπέρ της εξουσίας υποκείμενα της δημοκρατίας τα οποία δέν έχουν τη δική-σου εύκολη πρόσβαση στη δημοσιότητα. Αυτό που μένει, παρα ταύτα, είναι η δημόσια ανάλυση και κρίση διοικητικών αποφάσεων απ’ την πλευρά της ειδικότητας-μου, η οποία μου επιτρέπει καλύτερον φωτισμό δεδομένων και συνεπειών, χάρις στις πρόσθετες γνώσεις μου. Προσοχή όμως: Πάλι, δέν δικαιούμαι να υποδείξω την τελική απόφαση –διότι τότε θα έχω αγνοήσει τη φύση του πολιτικού ενεργήματος που ανακύπτει σε καταστάσεις σύγκρουσης Αξιών (οι οποίες βέβαια δέν είναι γνωσιακού χαρακτήρα).

Απ’ αυτές τις απόψεις, επιτρέψτε-μου να μήν είμαι υπέρ του Πλάτωνος, αλλά υπέρ του Σωκράτους που ήταν ενεργός πολίτης, σχολίαζε ιδέες και συνήθειες, και ήταν και παράδειγμα ηθικής συνέπειας βίου και φιλονομιμότητας.

3. Η ουσία όμως του ουτοπήματος «ο φιλόσοφος στην κυβέρνηση» μού φαίνεται πως είναι να πούμε στον «φιλόσοφο»: άν έχεις τα κότσια, γίνε Πολιτικός στα ίσια –άλλωστε, καλώς ή κακώς, δέν έχομε σε μεγάλη υπόληψη ούτε τους εξ επαγγέλματος, ούτε τους εκ κληρονομίας Πολιτικούς.

Σε ενθαρρύνομε λοιπόν να «γίνεις» αλλά (καλού-κακού) θέλομε και να βεβαιωθούμε οτι γνωρίζεις το δάσος-μας το οποίο αποφάσισες να διασχίσεις. Θέλομε δηλαδή πρώτα να μάθουμε πως ξέρεις οτι πολιτικό ενέργημα είναι η σκόπιμη εντός Κοινότητας αναίρεση συγκρούσεως αξιακών θέσεων, που υποστηρίζονται από ανταγωνιστικές ομάδες της Κοινότητας. Κι οτι δέν είναι τάχα «διαχείριση», «διαφήμιση» ή «επίδειξη δυναμισμού». Οταν λ.χ. μια πολυπληθής συμπαθής τάξη κρατικών υπαλλήλων απαιτεί δυναμικά αύξηση απολαβών, θα έχετε διαθέσιμα διάφορα μέσα αντιμετώπισης του αιτήματος, στο καθένα απ’ τα οποία όμως θα διακρίνετε πάντοτε δύο αντιτιθέμενες σπουδαίες Αξίες –η επιλογή των οποίων δέν θα είναι θέμα γνώσεων, φεύ: (i) Νέα φορολογία (αλλά πιθανή ανεργία σε ορισμένες επιχειρήσεις και μείωση εξαγωγών –δηλαδή, μετακύλιση κόστους σε άλλα μέλη της κοινότητας). (ii) Πρόσθετος εξωτερικός δανεισμός (αλλά εις βάρος της επόμενης γενιάς και της Ανάπτυξης). (iii) Αρνηση ικανοποίησης του αιτήματος (απογοήτευση ενός Κλάδου, αλλά ενδεχόμενη αύξηση νοσοκομειακών κλινών για άπορα παιδιά). Κανένα απ’ αυτά τα αξιακά δίπολα δέν υπόκειται σε «επιστημονική» κρίση –αξιακές είναι οι συγκρούσεις.

Το δεύτερο για το οποίο θα θέλαμε να βεβαιωθούμε είναι η επάρκεια των γνωσιακών ικανοτήτων του «φιλοσόφου», ώστε να μπορεί να διαθέτει αξιόπιστη εικόνα των πιθανολογούμενων συνεπειών της κάθε προτεινόμενης πολιτικής απόφασης. Καθώς και η επάρκεια της ειλικρίνειάς-του για να εξηγεί τις βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες αυτές συνέπειες στους ψηφοφόρους του!

Υστερα, θα θέλαμε να μάθουμε μήπως απ’ την ακράδαντη πίστη-του στη σημασία της Ειδικότητας-του ή της υψιπετούς Ιδεολογίας-του, μήπως τυχόν υποτιμά τις θεμελιώδεις Αρχές της Δημοκρατίας που είναι η Συναίνεση και ο απόλυτος σεβασμός του Νόμου –τά ‘χουμε λουσθεί κατι τέτοια στο παρελθόν: καί απο Ειδικούς (Τεχνοκράτες με την άθλια κυριολεξία της λέξης), καί απο οπαδούς «αλάθητων» πολιτικών Μεγαθηριών: Αμφότεροι ψωμίζονται ενίοτε σε προθαλάμους ολοκληρωτισμών…

Τέλος, άν μπορεί ο υποψήφιος για την Πολιτική «φιλόσοφος» να επιδείξει κι έναν συνεπή προγενέστερον βίο –ακόμα καλύτερα.

4. Οποιος γενναιόδωρος αναγνώστης έφθασε τυχόν μέχρι εδώ, θα με χρεώνει μέν με τον ψόγο της επανάληψης κοινοτοπιών –ελπίζω όμως να παραδέχεται οτι θα προκύψει δημόσιον όφελος εάν κατι τέτοιες κοινοτοπίες συμπεριληφθούν στον υπο έκδοση (ακούσαμε) Κώδικα Επαγγελματικής Δεοντολογίας Πολιτικών.

Ο κ. Θεοδόσης Π. Τάσιος είναι ομότιμος καθηγητής του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου.