Θέλω να ζητήσω κατανόηση από τον αναγνώστη του σημερινού μου κειμένου γιατί, κάνοντας πιθανόν κατάχρηση του δικαιώματος που μου προσφέρει η εφημερίδα, θα ασχοληθώ με ένα προσωπικό μου θέμα. Θα αναφερθώ σε έναν παλιό, ακριβό φίλο, που πρόσφατα πήρε τον δρόμο για το μεγάλο ταξίδι. Πάντως δεν θα έγραφα το κείμενο αυτό αν ο φίλος δεν ήταν ένα ευρέως γνωστό πρόσωπο στον ακαδημαϊκό χώρο και ιδιαίτερα σ’ αυτόν των φιλολόγων. Μιλώ για τον Δανιήλ (Ντάνη) Ιακώβ, εμβριθή φιλόλογο, φωτισμένο πανεπιστημιακό δάσκαλο, καταξιωμένο επιστήμονα και ερευνητή, για έναν υπέροχο άνθρωπο, που για περισσότερα από 40 χρόνια κόσμησε τη Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου και ευρύτερα το πανταχόθεν βαλλόμενο στις ημέρες μας ελληνικό πανεπιστήμιο. Πρόκειται, όπως πιστεύω, για μια προσωπικότητα που δικαίως μπορεί να απασχολήσει τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και μάλιστα «Το Βήμα», το οποίο στο παρελθόν είχε φιλοξενήσει κείμενά του.
Με τον Ντάνη πρωτογνωριστήκαμε στα φοιτητικά μας χρόνια, κάπου προς το τέλος της δεκαετίας του 1960. Στενές σχέσεις αναπτύξαμε από τα μέσα της δεκαετίας του 1970, όταν αναλάβαμε καθήκοντα στη Φιλοσοφική Σχολή· μοιραζόμασταν έκτοτε και πολλούς κοινούς φίλους. Σπούδασε Κλασική Φιλολογία στο ΑΠΘ και μετεκπαιδεύτηκε στο Tübingen της Γερμανίας. Στο συγγραφικό του έργο συγκαταλέγονται μονογραφίες, δεκάδες επιστημονικά άρθρα, πλήθος βιβλιοκρισιών και βιβλιοπαρουσιάσεων, ποικίλα εκλαϊκευτικά κείμενα, αλλά επιπλέον και ένα ζηλευτό σε ποσότητα και ποιότητα μεταφραστικό έργο. Στα ερευνητικά του ενδιαφέροντα περιλαμβάνονταν η αρχαία ελληνική τραγωδία, ο Πίνδαρος, η Ποιητική του Αριστοτέλη, τον είχε όμως απασχολήσει και η νεοελληνική ποίηση. Το έργο του, με ξεχωριστή πρωτοτυπία, με πυκνότητα νοημάτων και ζηλευτή ενημέρωση, επάξια έχει κερδίσει την αναγνώριση ξένων και ελλήνων ομοτέχνων του. Βιβλία του βραβεύτηκαν –όπως π.χ. από την Ακαδημία Αθηνών -, ενώ το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων τον είχε ανακηρύξει σε επίτιμο διδάκτορά του, σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε εντελώς πρόσφατα, λίγες μόλις ημέρες προτού τον εγκαταλείψουν ολοσχερώς οι δυνάμεις του.
Ο Ντάνης από τα πρώτα βήματα της ερευνητικής του πορείας δόθηκε στην επιστήμη που υπηρετούσε με πάθος και τιμιότητα. Πάντα ακόρεστος για νέους συλλογισμούς, νέους προβληματισμούς, νέα συμπεράσματα. Οσοι τον γνώριζαν διαπίστωναν ότι είχαν να κάνουν με έναν αλύγιστο ηθικό χαρακτήρα, που διέθετε κρυστάλλινη σκέψη και εξαίρετη επιστημονική κατάρτιση. Διακατέχονταν έτσι από ανείπωτο θαυμασμό γι’ αυτόν, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, όταν η μοίρα του στέρησε την όραση, το μέσο με το οποίο κατακτούσε τη νέα γνώση. Αυτό όμως το φοβερό πλήγμα δεν στάθηκε ικανό να τον κάνει να σπάσει τη σχέση του με την επιστήμη. Με ιώβεια υπομονή, με ξεχωριστή αξιοπρέπεια και με τη βοήθεια της τεχνολογίας, εξακολούθησε να διαβάζει και να ενημερώνεται ασταμάτητα, αποδεικνύοντας ότι οι ανθρώπινες δυνάμεις και οι ανθρώπινες αντοχές είναι ανεξάντλητες. Η βιβλιογραφική του ενημέρωση ήταν θαυμαστή. Μετριόφρων, χαμογελαστός, νηφάλιος –σπάνια τον θυμάμαι να ανεβάζει τον τόνο της φωνής του -, έτοιμος να βοηθήσει οποιονδήποτε ζητούσε τη βοήθειά του, τη σοφία του. Ηταν πολλά τα όσα γνώριζε και φύλαγε στην εξαιρετική του μνήμη, αλλά ουδέποτε τα χρησιμοποίησε με διάθεση επίδειξης. Αυστηρός με τον εαυτό του αλλά και με τους ομοτέχνους του, ήταν πρόθυμος να αναγνωρίσει τις αξίες των άλλων και συχνά σου έδινε την εντύπωση ότι τον ευχαριστούσε περισσότερο να ακούει παρά να μιλά. Η απλότητα και η ηρεμία του θα μπορούσαν ίσως να παρερμηνευθούν και να θεωρηθούν ένδειξη απουσίας του δημιουργικού για κάθε τομέα γνώσης πάθους. Στην πραγματικότητα όμως το πάθος για την επιστήμη ήταν τόσο βαθιά ριζωμένο μέσα του ώστε οι όποιες παρενέργειές του ουδέποτε έφταναν στην επιφάνεια. Ξένα ήταν αντιθέτως γι’ αυτόν η βιαιότητα και ο φανατισμός, όχι μόνο στον χώρο της επιστήμης του αλλά και στην προσωπική του ζωή. Απέφευγε κάθε βίαιη εκδήλωση και περιφρονούσε την εμπάθεια που απορρέει από φανατική προσήλωση σε δόγματα. Σπάνια συναντά κανείς ανθρώπους σαν τον Ντάνη που να συνδέουν τόσο ταιριαστά την επιστήμη με την αρετή.
Οπως υποδηλώνουν το όνομα και το επίθετό του, ήταν Εβραίος. Οι γονείς του κατάγονταν από τη Βέροια και είχαν επιζήσει της ναζιστικής λαίλαπας. Χαρακτηριστικά είναι τα όσα ανέφερε ο ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ Κυριάκος Τσαντσάνογλου σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε αμέσως μετά τον θάνατο του Ντάνη σε βιβλιοπωλείο της Θεσσαλονίκης για να τιμηθεί η μνήμη του. Σχολιάζοντας το πώς ένας Εβραίος, περίπου 30 μόλις χρόνια μετά το Ολοκαύτωμα, επέλεξε τη Γερμανία για να κάνει μετεκπαίδευση και έρευνα και το πώς αργότερα, παρά το χτύπημα της μοίρας που του στέρησε την όραση, εξακολουθούσε, με τη βοήθεια σύγχρονων μέσων, όχι μόνο να διαβάζει αλλά και να συμμετέχει ενεργά σε πανεπιστημιακές δραστηριότητες, επισήμανε: «Δεν διέκοψε ούτε στιγμή το προσωπικό του ερευνητικό και εκδοτικό έργο. Αυτός ήταν ο τρόπος του να πολεμήσει και να νικήσει τις αντιξοότητες. Αυτός ήταν ο τρόπος του να διαψεύσει τις υποτιθέμενες αδυναμίες του και να καταδείξει την αξιοσύνη του. Και αυτός ήταν ο τρόπος του… να νικήσει συμβολικά τη Γερμανία. Εισπράττοντας από τους Γερμανούς όσα μπορούσε να αντλήσει από την αδιαμφισβήτητη υπεροχή τους στον χώρο της κλασικής φιλολογίας».
Ο κ. Μιχάλης Α. Τιβέριος είναι ακαδημαϊκός, καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ